Qozog'iston - yadro qurolidan xoli dunyo tarafdori

Jahonda yadro qurollariga ega davlatlar ko’payar ekan, Yer yuzi xavfli bir joyga aylanib bormoqda. Faollar bu mamlakatlarni yadro arsenalini qisqartirishga, yadroviy sinovlarni bas qilishga chaqirmoqda. Sovet Ittifoqidan atom qurollarini meros qilib, so’ng ulardan qutulgan Qozog’istonda hukumatning o’zi tashviqotga bosh bo’lib, jahon hamjamiyatini sinovlarni bas qilishga qaratilgan xalqaro bitimni imzolashga da’vat etib keladi.

Qozog’istonning poyonsiz cho’llarida 1947-yilda qurilgan poligon Sovet Ittifoqidagi eng maxfiy inshootlardan edi. Semipalatinskda 50 yilda 456 marotaba ommaviy qirg’in quroli sinalgan. Butun mamlakat uchun xavfsizlik garovi bo’lgan bu joy mahalliy aholiga ofat, baxtsizlik keltirdi.

Oqibatda havoda radiatsiya hosil bo’lib, Semipalatinsk va uning atrofida yashovchi odamlar salomatligi yemirildi. Yarim asr ichida bir yarim million odam jabr ko’rdi. Hududda har 20 chaqaloqdan biri mayib va majruh tug’ildi, ko’pi bir yoshga yetmay olamdan o’tdi.


Sovet Ittifoqi qulaganidan so’ng Qozog’iston AQSh va Rossiya yordamida o’z hududidagi barcha yadro qurollaridan qutulishga kirishdi. 1989-yilda faoliyati to’xtagan Semipalatinsk poligonida kelasi 17 yil davomida radioaktiv moddalarni ko’mib, xavfsiz holatga keltirish ustida ish olib borildi.

2012-yilda Qozog’iston hukumati “ATOM” loyihasi nomli tashabbusni boshlab, dunyoning boshqa mamlakatlarini va, eng avvalo, yadroviy davlatlarni sinovlarni bas qilishga da’vat etdi.

1996-yildan beri Yadroviy sinovlarni taqiqlashga qaratilgan xalqaro bitimni 161 davlat imzolab, ratifikatsiya qilgan, yana 24 mamlakat parlamenti hujjatni tasdiqlamay turibdi.

Qozog’iston vakillari “ATOM” loyihasi orqali jahon aholisini sinov asoratlari haqida ogohlantirmoqda.

Eng dahshatlisi, deydi Qozog’istonning maxsus topshiriqlar bo’yicha elchisi Roman Vassilenko, yadro qurollarining siyosiy vaziyat tang mamlakatlarda ekstremistik kuchlar va terrorchilar qo’liga tushib qolish ehtimoli.

Shu sabab Qozog’iston yadroviy mamlakatlarni arsenalini qisqartirishga, atom qurolini yaratmoqchi bo’lgan davlatlarni esa fikridan qaytishga chaqirib keladi.

"Bu o’tmish fojiasigina emas. Bu bugunning ham, oldi olinmasa, ertaning ham fojiasidir. Nurlanish asoratlarini avloddan avlodga ko’rish mumkin. Odamlar azob chekmoqda. Buning takrorlanishiga yo’l qo’ymaslik kerak", - deydi Qozog’iston Tashqi ishlar vazirligida bu masala bilan shug’ullanuvchi rasmiy.

Qozog’iston hukumati tomonidan targ’ibot ishlariga yadro sinovlari jabrdiydalari ham jalb qilingan. Karipbek Kuyukov shular jumlasidan. Kuni kecha u Vashingtonda bo’lib, kechinmalari haqida so’zlab berdi.

45 yashar faol Semipalatinsk poligonidan 100 kilometr narida yashagan. Ikki qo’lsiz tug’ilgan.

“Otam 40 yil davomida yadro sinovlariga guvoh bo’lgan. Oilamizda ko’p farzand tug’ilgan edi, ammo mendan oldin bir nechtasi bir yoshga yetmasdan olamdan o’tgan ekan. Ota-onam qiynalmasin deb meni dori bilan uxlatishni taklif qilishganida, otam qarshi chiqib, hayotimni saqlab qolgan ekan. Demak, dunyoga kelishimdan maqsad bo’lgan ekan va men shu yo’lda umr kechiryapman”, - deydi u.

Karipbek Kuyukovning maqsadi olamni yadro qurolidan xoli qilish. U 1991-yildan beri dunyo kezadi, atom quroli dahshati haqida ko’rganlari va bilganlarini aytib keladi. U yirik yadroviy davlat Amerikada, atom bombasining halokatli kuchini boshidan o’tkazgan yagona mamlakat Yaponiyada va yana ko’plab boshqa davlatlarda bo’ldi.

So’nggi yillarda esa ijodiga mansub tasviriy asarlarda ham uning hayot hikoyasini ko’rish mumkin. Karipbek Kuyukov avval oyog’ida, so’ng og’zida rasm chizishni o’rgangandan keyinnurlanish qanday oqibatlarga olib kelishi mumkinligi haqida kartinalar ishlay boshladi.

"Rasm chizishga bolaligimdan qiziqaman. Avval har bir bola kabi musaffo osmon, quyosh, tabiat haqida chizar edim. Ulg’aygach esa jiddiy mavzularda ijod qila boshladim. Boshida oyog’im bilan chizdim, ammo bu umurtqamning qiyshayishiga olib kelgach, qalamni tishimning orasiga olib chizishni o’rgandim. Bundan tashqari o’ymakorlik, ganchkorlik bilan ham shug’ullanaman", - deydi Kuyukov.