19-yanvar kuni Sietlda, Toshkentning birodar shahrida, o’zbekistonlik yoshlar tashabbusi bilan anjuman bo’lib o’tdi. Unda Amerikaning yetakchi ekspertlari, bu davlatda yashayotgan o’zbek muxolifati a’zolari, xususan "Serquyosh O'zbekiston" rahbari Sanjar Umarov va "Birdamlik" yetakchisi Bahodir Choriyev hamda ko’plab ziyolilar qatnashdi. Tashkilotchi – AwarenessProjects.org deb nomlangan nohukumat tashkiloti.
Ingliz tilini bilmagan odamning AwarenessProjects.org degan nomni eslab qolishi qiyin.
O’zini jamoatchilik tashkiloti deb bilgan bu guruhning maqsadi nima?
“Informatsiya berish, yoshlarni muhim masalalar bilan tanishtirish, ularning bilimini oshirish. “Awareness Projects” - ogoh qiluvchi dasturlar”,- deydi Nurullayev.
Suhbatdoshimiz yoshlarni xavfli viruslar, masalan, immunitet taqchilligi virusi yoki sindromi (SPID) singari balolardan saqlash uchun zarur axborot berish singari vazifalarni nazarda tutmoqda.
Amerikada bilim olib qaytgan yoshlar vatanda 2007-2009-yillar orasida AQSh hukumati ko’magi bilan yozgi lagerlar tashkil etib, ularda o’smirlarni bir davraga to’plab, nozik mavzular, xususan, SPID, inson huquqlari, demokratiya haqida munozara yuritadi.
Yoshlarning bu masalaga befarq emasligi, ko’proq ma’lumot olishga oshiqayotganini ko’rgan Dmitriy Nurullayev va safdoshlari yangi g’oyalar bilan chiqadi. Lekin sal o’tmay Milliy Xavfsizlik Xizmati bosimiga uchraydi. Shundan keyin vatanni tark etishni ma’qul ko’radi va bugungi kunda Amerika oliygohlarida tahsil olib, bilimi va iqtidorini oshirmoqda.
AwarenessProjects.org – yoshlar bosh-qosh, yosh tashkilot. Afsuski, deydi Dmitriy Nurullayev, O’zbekiston qiz-yigitlari bilan faqat internet orqali muloqot qilish mumkin, bu ham ancha cheklangan.
Yaqindan boshlab tashkilot o’z strategiyasini o’zgartirdi. Endi asosiy e’tiborni Amerika ahlining O’zbekiston haqidagi tasavvurini, bilimini oshirishga qaratmoqda. Xo’sh, loyihalar uchun mablag’ qayerdan keladi?
“Ko’p so’rashadi bu haqda bizdan. Boshida AQSh hukumati demokratiya targ’iboti uchun bir marta grant bergan edi. Hozirda dasturlarimiz uchun moliya, asosan, turli jamg’arma va donor tashkilotlardan keladi. Byudjetimiz juda kichik. Biz oylik uchun ishlamaymiz. Xodimlarimiz uchun bu ko’ngilli ish. Hammamizning tirikchiligimiz bor. Lekin vaqt ajratib, mana shunday faoliyat olib boramiz”.
Demokratiya deb bu yoshlar nimani nazarda tutmoqda?
“Demokratiya bir kunda bo’ladigan narsa emas. Demokratik jamiyat qurish uzoq vaqt va qattiq mehnat talab qiladi. Biz O’zbekiston bugun yoki ertaga demokratik jamiyat bo’lib qolsin deb talab qilayotganimiz yo’q. Lekin maqsadimiz – yoshlar demokratiya nima ekanini bilsin. Ularning ongiga bu tushunchani singdirish – bizning niyatimiz”.
Imkon qadar harakat qilayapmiz, deydi Dmitriy Nurullayev. Kimlardir bu tashabbusni mensimay bu juda arzimaydigan harakat deyishi mumkin, ammo hamma qo’ldan kelgancha hissa qo’shishi lozim, deydi u.
Masalan, Amerika, dunyoning eng qudratli mamlakatida odamlar O’zbekiston u yoqda tursin, hatto butun Markaziy Osiyo haqida ham deyarli bilmaydi. O’zbekiston desangiz, Afg’oniston deb o’ylaydi.
Informatsiya asrida bunday loqaydlik yaramaydi, deydi Dmitriy Nurullayev. Insoniyat o’zi atrofida va butun dunyoda nima bo’layotganiga ko’z yumib yashay olmaydi, chunki yer yuzining bu chekkasida bo’layotgan kichik bir o’zgarish narigi chekkasidagi hayotga ta’sir qilishi muqarrar.
O’zbekiston kelajakda qanday boshqaruvga ega bo’lishi mumkin, respublikani qanday siyosiy o’zgarishlar kutmoqda, degan savolni o’rtaga tashlab, AwarenesspProjects.org Sietlda, Toshkentning birodar shahrida, davra suhbati o’tkazishga qaror qildi.
Unda ishtirok etgan tahlilchi, Registan.net sayti asoschisi, O’zbekiston xususida G’arb ommasi uchun sharhlar yozib tanilgan Natan Xemm (Nathan Hamm) “Amerika Ovozi” bilan suhbatda deydiki, yaqin yillarda O’zbekistonda "rejim yangilanishini" kutmang.
Hatto Islom Karimov prezidentligi tugagan taqdirda ham, deydi u, tuzum o’zgarishi qiyin. Tashqi dunyo sabr-toqat bilan yondashishi kerak, lekin demokratiya targ’ibotini, iqtisodiy-ijtimoiy hamkorlik va yordamni to’xtatmasligi, aksincha, kuchaytirishi kerak, deydi u.
Dmitriy Nurullayev (o'ngda) va Aziz Yo'ldoshev, AwarenessProjects.org tashkilotini yuritayotgan yoshlar
Bu tashkilotga, uning tashabbuslariga nima uchun jiddiy qarash kerak?
“Ozgina bo’lsa ham yutuqqa erishganmiz. O’zbekistonda 300 bolaning SPID haqidagi bilimini oshirganmiz. Agar bizning harakatimiz bilan ularning bittasi bo’lsa ham shu kasallikdan o’zini saqlay olgan bo’lsa, biz baxtiyormiz",- deydi Nurullayev.
"Bu volontyorlik tashkiloti. O’zbekistonda ko’ngilli xizmat uncha keng tarqalmagan. Tushunsa bo’ladi buni, chunki turmush darajasi yuqori bo’lmagan jamiyatlarda odamlar o’z tirikchiligi haqida ko’proq o’ylaydi… Biz o’zimiz qatori yoshlarni yangicha o’ylashga, mana shunday qo’ldan kelgancha ijtimoiy foydali ishlar qilishga undashga urinayapmiz”.
Internet-muloqot, yoshlar bilan bog’lanish juda qiyin, deydi Dmitriy Nurullayev.
“O’zbekistonda internet kafelarga kirsangiz, devorlarga siyosiy saytlarga kirish taqiqlangan, kirganlar 10 ming so’m jarima to’laydi deb yozib qo’yilgan. Bunday sharoitda yoshlar nima qilsin?”
Mana hozir chet elda ham yoshlar ko’p, muhojirlar va turli sabablar bilan vatandan uzoqda yashayotgan o’zbekistonliklar. Lekin ularning hammasi ham siyosatga qiziqmaydi yoki bu borada biror tashabbusga bosh qo’shishni ma’qul topmaydi. Vatandagi oilasi va yaqinlari tinch bo’lishini, qolaversa, o’zi bemalol borib kelishni xohlaydi.
Dmitriy Nurullayev va uning tashkilotida ishlaydigan boshqa yoshlar kelajak avlod bir-biri bilan erkin fikr almasha olsin, bir-birini tinglashni o’rgansin; o’z prinsiplariga, mustaqil va keng dunyoqarashga ega bo’lsin, deydi. Buning uchun esa ozmi-ko’pmi muloqot qilaverish kerak, deydi bu faol.
“Bizning maqsadimiz – bolalarga nima o’ylashni o’rgatish emas, ularga savol berib, o’z fikrini erkin, qo’rqmay bayon etishga undash. Toki, yoshlar bir-biridan o’rgansin, shaxs sifatida nima istashini ayta olsin”, - deydi Dmitriy Nurullayev.
Navbahor Imamova - "Amerika Ovozi" teleradiosining yetakchi multimedia jurnalisti. "Amerika Manzaralari" turkumidagi teledasturlar muallifi. Ko'rsatuvlar taqdim etish bilan birga prodyuser, muxbir va muharrir. O'zbekistonda akkreditatsiyadan o'tgan yagona amerikalik jurnalist. "Amerika Ovozi"da 2002-yildan beri ishlaydi. Jurnalistik faoliyatini 1996-yilda O'zbekiston radiosining "Xalqaro hayot" redaksiyasida boshlagan. Jahon Tillar Universiteti Xalqaro jurnalistika fakultetida dars bergan. Ommaviy axborot vositalari bo'yicha bakalavrlikni Hindistonning Maysur Universitetidan (University of Mysore), magistrlikni esa AQShning Bol Davlat Universitetidan (Ball State University) olgan. Shuningdek, Garvard Universitetidan (Harvard University) davlat boshqaruvi va liderlik bo'yicha magistrlik diplomiga ega. Jurnalistik va ilmiy materiallari qator xalqaro manbalarda chop etilgan. Amerikaning nufuzli universitetlari va tahlil markazlarida so'zlab, ma'ruzalar o'qib keladi. "Amerika Ovozi" oltin medali sohibi. Tashkilotda gender va jurnalistika bo'yicha kengash raisi. Toshkent viloyati Bo'stonliq tumani Qo'shqo'rg'on qishlog'ida ziyoli oilasida ulg'aygan.
Navbahor Imamova is a prominent Uzbek journalist at the Voice of America. As anchor, reporter, multimedia editor and producer, she has covered Central Asia and the U.S. for more than 20 years on TV, radio and online. Since 2018, she has also been reporting from inside Uzbekistan as the first-ever U.S.-based accredited correspondent in the country. During 2016-2017, she was a prestigious Edward S. Mason Fellow in public policy and management, while earning her Mid-Career Master in Public Administration at Harvard University’s John F. Kennedy School of Government. Navbahor played a pivotal role in the launch of Uzbek television programming at VOA in 2003, and has since presented more than 1000 editions of the flagship weekly show, “Amerika Manzaralari” (Exploring America), which covers American foreign policy focusing on Washington’s relations with Central Asia, as well as life and politics in the U.S. She speaks frequently on regional issues in Central Asia, as well as Uzbek politics and society, for policy, academic, and popular audiences. Her analytical pieces have been published in leading academic and news outlets including Foreign Policy, The National Interest, and the Atlantic. Navbahor also is the founding President of the VOA Women’s Caucus. She began her career at Uzbekistan’s state broadcasting company in Tashkent. She holds a Bachelor of Arts in journalism and mass communication from the University of Mysore, India and a Master of Arts in journalism from Ball State University, Indiana.
