Ombudsman - Oliy Majlisning Inson huquqlari bo'yicha vakili. O'zbekistonda ombudsman instituti 1995-yilda joriy etilgan. Qonunchilik bugunga kelib ombudsman vakolatlarini kengaytirgan.
20 yil davomida Sayyora Rashidova bu lavozimda edi. 2015-yilda o'sh paytdagi rahbar Islom Karimov Ulug'bek Muhammadievni ombudsman etib tayinlagan. Muhammadiev "Milliy Tiklanish" partiyasidan saylangan deputat edi. Oliy Majlis Qonunchilik Palatasi spikeri o'rinbosari edi.
Ombudsman sifatida u endi biror partiyaning a'zosi emas. Xolislik va haqqoniylik - bu lavozimda o'tirgan inson uchun eng yuksak talab.
"Amerika Ovozi" shu kungacha O'zbekiston ombudsmaniga yaqinlasha olmagan. Biroq hozir u bilan Toshkentda yuzma-yuz muloqot qilish imkoni paydo bo'ldi.
Ulug'bek Muhammadiev 1971-yilda tug'ilgan. Falsafa sohasida oliy diplomga ega. Siyosiy fanlar nomzodi. Siyosiy faoliyatidan oldin u jurnalistika, oliy ta'lim va hatto moliyaviy sektorda ham ishlagan.
Prezident Shavkat Mirziyoyevning portreti osilgan ofisida, ish stolida o'tirib suhbatlashar ekan, avvalo ombudsman vazifalari haqida so'zladi.
O'zbekistonda islohotlar jarayoni boshlanar ekan, ombudsmanga ham e'tibor oshdi, nafaqat fuqaro balki xalqaro hamjamiyat tomonidan ham. Xo'sh, ombudsman bugungi rolini qanday ko'radi?
Vakolatlari kengayar ekan, amalda u nimaga qodir?
Inson huquqlari bo'yicha xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikdan maqsad nima?
O'zbekiston ombudsmani BMTning tegishli idoralari tomonidan tan olinadimi?
Fuqarolardan tushadigan shikoyatlar qanchalik ko'rib chiqiladi? Natija qanday?
Odamlarning dardi nima?
Huquq bilan bog'liq manzara bugun qanday?
O'zbekiston hibsxona va qamoqxonalaridagi vaziyatni ko'zdan kechira boshlagan ombudsman qanday xulosa qilmoqda?
Oliy Maslisga taqdim etilgan hisobotlardan naf bormi?
Ombudsman bugun qanchalik mustaqil?
O'zbekistonda islohotlar to'xtab qolmasligi, chekinish bo'lmasligi uchun u qanday hissa qo'sha oladi?
Ulug'bek Muhammadiev bilan bir soat davomida bu va yana ko'plab masalalar xususida gaplashdik. Tinglab, tomosha qiling. To'liq matn quyida.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Assalomu alaykum. Toshkentda, O'zbekiston poytaxtida, yana bir rasmiy idoradamiz bugun. Bu safar O'zbekistn Oliy Majlisining maxsus vakili Ombudsman huzuridamiz. Ombudsman kim ekan o'zi deb o'ylanayotgan bo'lsangiz, kelasi yarim soat mobaynida bu lavozimda o'tiradigan insonning oldidagi vazifalari, burchlari va bu idora qilayotgan ishlar haqida bilib olasiz. O'zbekistonning bir necha yildan beri ombudsmani Ulug'bek Nasriddinovich Muhammadiyev, katta rahmat vaqt topganingiz uchun. O'zbekiston hali ham bayram kayfiyatida. Dam olish kuni rasman. Lekin mana "Amerika Ovozi" bilan suhbatlashishga ko'ndingiz. Bunday imkoniyatga oldin ega bo'lmaganmiz. O'zbekiston ombudsmaniga yaqinlashish oson emas edi. Lekin, bilasiz, o'tgan ikki yil mobaynida Siz kuchli diqqat markazidasiz. Nafaqat O'zbekistonning ichida, balki xalqaro hamjamiyat tomonidan ham. Chet el safarlariga tez-tez chiqib turibsiz. Qanchalik qiyinlashdi ishingiz Sizga nisbatan e'tibor oshganidan beri?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Avvalom bor, men ham minnatdorchilik bildirmoqchiman. Aynan "Amerika Ovozi" ombudsman bilan suhbatlashish taklifini bildirganida, men albatta rozi bo'ldim. O'ylaymanki, bu juda ham muhim. Ayniqsa, bizni ko'rayotgan, tinglayotgan insonlarga biz haqimizda axborot tarqatishga Siz ham hissa qo'shasiz. Shuning uchun mamnuniyat bilan rahmat aytmoqchiman.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": - Xalq ombudsman haqidagi haqiqatni bilishi kerak...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Albatta. Siz juda ham to'g'ri ta'kidladingiz, oxirgi bir yarim-ikki yil ichida mamlakatimizda kechayotgan islohotlar shiddati har bir odamdan o'ta sergaklikni va shunga mos ravishda harakat qilishni talab etadi. Shuningdek, inson huquqlari sohasida ham. Davlatimiz rahbari o'z faoliyatini boshlaganidan buyon birinchi bo'lib inson huquqlari masalasini o'rtaga qo'ydi. Har bir qabul qilinayotgan hujjat, farmon bo'ladimi, qaror bo'ladimi, qonun darajasidagi hujjat bo'ladimi, albatta inson manfaatlari, inson huquqlari birinchi o'ringa qo'yiladi. Bu bizga juda ham katta mas'uliyat yuklaydi. Shuning uchun ham, ayni paytda oldingiga nisbatan ancha faol bo'lishga harakat qilayapmiz, intilayapmiz. Davr bizdan shuni talab etadi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Xalq huquqini himoya qilish, O'zbekistonda adolatni ta'minlash, inson manfaatlari uchun kurashish - bular juda katta vazifalar. Lekin idorangiz, mana ko'rib turibmiz bir necha kundan beri, juda ham kichkina. Bir haftaning ichida yuzlab odamlardan shikoyatlar tushadi. Mana hozir o'zingizga ham bir shikoyatni yetkazdim. Aytmoqchimanki, qiladigan ishlar ko'lami, qamrovi juda ham katta. Lekin idora juda ham kichik. Bu borada o'zgarishlar bo'adimi?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Rahmat savol uchun. O'zgarishlar bo'ladi albatta. Avvalo, qisqacha tarixga nazar tashlasak: O'zbekistonda Oliy Majlisning inson huquqlari bo'yicha vakili, ya'ni ombudsman, 1995-yilda ta'sis etilgan. 1997-yilda "Ombudsman to'g'risida"gi Qonun qabul qilindi. Ana shu Qonun qabul qilingan davr bilan bugungi kun ehtiyojini qiyoslab bo'lmaydi. U davrda ombudsmanning vakolatlari cheklangan edi. 2004-yilda Qonunga o'zgartirishlar kiritildi. Unda ombudsman vakolatlariga asosiy e'tibor qaratildi. Birinchi Qonunga ko'ra, vakil bir vaqtning o'zida ham deputatlik, ham ombudsmanlik faoliyatini olib borar edi. 2004-yilda qabul qilingan Qonunga muvofiq, ombudsman mustaqil, partiyaga a'zo bo'lmasligi, deputatlik vazifasini o'z zimmasidan soqit qilishi kerak degan talablar qo'yildi. Ayni paytda ana shu Qonun amalda. O'tgan yili mazkur Qonunga qo'shimcha va o'zgartirishlar kiritildi. Aytish kerakki, o'zgartirishlarning bosh tashabbuskori mana shu harakatlar strategiyasining boshida turgan davlat rahbarining o'zi bo'ldi. Avval ham ombudsman vakolatlarining qonunda cheklanganligi masalasi bir necha bor ko'tarilgan edi. O'tgan yili "Ombudsman to'g'risida"gi Qonunga o'zgartirish va qo'shimchalar kiritish masalasi davlat dasturiga kiritildi. Qonun o'tgan yili kuchga kirdi. Unga muvofiq, Oliy Majlisning inson huquqlari bo'yicha vakiliga bir qator vakolatlar berildi. Oldingi vakolatlarga nisbatan ancha kengroq vakolatlar deb aytishimiz mumkin. To'xtalmoqchi bo'lganim eng muhim jihat shuki, vakilga Konstitutsiyaviy sudga murojaat qilish huquqining berilishidir. Bu juda muhim. Bu xalqaro tajribada e'tirof etilgan ombudsman vakolati. Rivojlangan mamlakatlarda ombudsmanning ana shunday vakolatlari mavjud.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Qachon Konstitutsiyaviy sudga murojaat qilishingiz mumkin?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Qonunga muvofiq, muayyan bir qonunning hayotga tadbiq etilishida, uni talqin qilishda bir necha yondashuvlar paydo bo'ladigan bo'lsa, fuqarolar bunga oydinlik kiritish talabi bilan murojaat qilishi mumkin. Bunda Konstitutsiyaviy sud oxirgi so'zni aytishi kerak bo'ladi. Ya'ni qonunning ma'nosi, uni qanday tushinish kerakligiga oydinlik kiritadi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Demak, Siz fuqarolar nomidan murojaat qilasiz. Hukumatga fuqarolarning shikoyatini ko'tarib chiqasiz...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Albatta. Vakilning qonunda belgilangan vakolatlarida ham fuqarolarning, hattoki, chet davlat fuqarolarining ham huquqlarini, manfaatlarini himoya qilishda parlament nazoratini amalga oshiradi deb belgilangan. Shu nuqtai nazardan, fuqarolarning shikoyatlaridan kelib chiqib, ombudsman tegishli organlarga murojaat qiladi. Shuningdek, yana bir berilgan muhim vakolatga ko'ra, ombudsman boshqa sudlarga ham fuqarolar nomidan hech qanday boj to'lamasdan murojaat qilish vakolatiga ega. Bundan tashqari, ombudsman yilda bir marta parlamentga hisobot taqdim etadi. Mamlakatdagi inson huquqlarining holati haqida ma'lumot beradi. Bunga yana bir muhim o'zgartirish kiritildi. Endilikda vakil joriy hisobot yili doirasidan chiqib, unga qadar bo'lgan istalgan og'riqli masala yuzasidan istalgan paytda parlamentga murojaat qilishi, tahliliy axborot taqdim etishi mumkin. Bu yil biz birinchi marta shu vakolatdan foydalandik.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Ya'ni kutilmaganda, Sizning tashabbusingiz bilan...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Ha, qonunga muvofiq, muayyan masala yuzasidan parlament yoki qo'mitalar eshituvini o'tkazib, takliflar bilan chiqish vakolatiga egamiz. Bu ham qonunga kiritilgan yangi vakolat. Har bir viloyatda ombudsmanning mintaqaviy vakillari bor. Ana shu 14 ta mintaqaviy vakil jamoatchilik bilan o'z faoliyatini olib boradi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Ya'ni ko'ngilli ravishda...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Albatta. Ularning ham huquq va burchlari, vakolatlari qonunda belgilanmagan edi. Qonunga kiritilgan bir qator o'zgartirishlardan yana biri nodavlat, notijorat, jamoatchilik tashkilotlari bilan ishlash, fuqarolarning huquqiy madaniyatini oshirish yo'nalishida hamkorlik qilish kabi vakolatlardir. Bu bizning oldimizda faoliyat yuritish uchun juda ham keng maydon xosil qildi. Lekin ochig'ini aytish kerak, biz bu maydonda hali to'laqonli faoliyat yuritayotganimiz yo'q. Buni ham tan olish kerak. Ayni paytda bizning faoliyatimizdan ko'nglimiz to'q deyolmaymiz. Buning turli sabablari bor. Yuqorida aytib o'tganimizdek, ofisimizning imkoniyatlari ham cheklangan. Bir xushxabarni ham aytib o'tishimiz kerak, joriy yilning 5-mayida davlat rahbarining farmoni qabul qilindi. Bu, Sizga yaxshi ma'lum, Inson huquqlari bo'yicha umumjahon Deklaratsiyasining 70 yilligini nishonlash bo'yicha alohida maxsus farmon. Ana shu farmonga muvofiq juda katta chora-tadbirlar dasturi belgilandi. Alohida komissiya tuzildi. Tarkibida ombudsman ham bor. Komissiya rahbari shaxsan Bosh vazirning o'zi. Mamlakat hukumatining rahbari komissiyaga raislik qiladi. Dasturda inson huquqlari bo'yicha mamlakat bo'ylab amalga oshiriladigan ishlar belgilangan. Ular ta'lim tizimi, bir qator xalqaro anjumanlarni o'tkazish bilan bog'liq. Masalan, Samarqandda inson huquqlari bo'yicha Osiyo forumini tashkil etish vazifasi belgilangan. Bu ham davlat rahbarining tashabbusi. Yana bir muhim jihat shuki, farmonda ombudsmanning ofisini yanada kuchaytirish masalasi ham belgilangan. Hozir shu jarayon ustida ish davom etayapti.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Demak, o'zingiz aytganingizdek, qilinadigan ishlar juda ham ko'p. Bugungi qilayotgan ishlaringizdan o'zingizning ham ko'nglingiz to'lmayapti. Toshkentda kim bilan gaplashmay, shuni eshitayapman. Ya'ni, chora-tadbirlar belgilangan, zarur qonunchilik bor, farmonlar chiqqan, qarorlar qilingan - endi ishni qilish kerak. Lekin samara, natija haqida gapirishga aksariyat hollarda juda ham qiynalishadi. Mana Mustaqillik kuni munosabati bilan Prezident Shavkat Mirziyoyev so'zga chiqqanda ham shunga urg'u berdi. Ya'ni, ko'p narsa qog'ozda, amalda esa ishlar bo'lmayapti. Forumlar haqida, yangi-yangi imkoniyatlar haqida gapirayapsiz. Natijani qachon ko'ra olamiz? Natija deganda xalq nimani tushunishi kerak?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Savolingiz juda ham keng. Mamlakatda so'nggi bir yarim-ikki yil ichida juda katta shijoat bilan boshlandi islohotlar. Bu islohotlar har qanday davlat taraqqiyotida, Siz yaxshi bilasiz, bir kunda, bir haftada, bir oyda bo'lmaydi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Gap hozir jarayon haqida ketayapti. Jarayonning har xil nuqtalari bor, to'g'rimi? Masalan, ombudsman faoliyatini oladigan bo'lsak, o'tgan ikki yil ichida Sizga bo'lgan e'tibor oshdi, Sizning rolingiz kuchayayapti, Sizga qonuniy zamin kengaydi. Nimalar qila oldingiz? Mana oldingizga har hafta fuqarolar yuzlab shikoyatlar bilan chiqishadi. Qancha odamning shikoyati ko'rib chiqildi, muammosi yechildi, agar son bilan o'lchaydigan bo'lsak?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Savolingizga oid muhim bir gapni aytmoqchi edim. Eng muhimi - bu jarayon boshlandi. Bu jarayonning boshida davlat rahbarining o'zi turibdi va qo'llab-quvvatlayapti. Bu bizga kuch va ilhom bag'ishlaydi. Shuning uchun hammamiz bir yoqadan bosh chiqarib ishlashga harakat qilayapmiz. Nazarimda, davlat organlarida shu jarayon ketayapti. Bu jarayonlarni ijobiy baholagan bo'lar edim. Albatta, natija haqida erta-indin deb ayta olmaymiz. Shu jarayonning boshlanganini katta bir voqea sifatida e'tirof etishimiz mumkin. Ombudsmanning asosiy vazifasi fuqarolarning shikoyatlarini tinglash va ularning huquqlarni himoya qilishdan iborat. Raqamlarga murojaat qilsak, 2015-yilda bizga 11 mingdan ortiq murojaat bo'lgan. Bizning qonunchiligimizda murojaat uch xil bo'ladi. Ya'ni u shikoyat, ariza yoki taklifdan iborat bo'lishi mumkin. Murojaatlar soni 2017-yilda 9 mingga tushdi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Demak, Siz bunga samaradorlik nuqtai nazaridan qaraysiz...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Fikrimni davom ettirib, bu samaradorlikmi, yo'qmi, boshqa jihatini aytmoqchiman. Ilgari fuqarolarimiz murojaatining aksariyati oddiy hayotiy ijtimoiy masalalardan iborat bo'lar edi. Bular uy-joy, mehnat, sog'liqni saqlash yoki ta'lim bilan bog'liq muammolar edi. Davlatimiz rahbarining tashabbusi bilan xalq qabulxonalari tashkil etildi. Oxirgi ikki yilda ikki milliondan ortiq murojaatlar tushdi. Natijada ijtimoiy mazmundagi shikoyatlar o'z yechimini topa boshladi. Tabiiy ehtiyoj asosida Davlat xizmatlari agentligi tashkil etildi. Hozirda fuqarolar 50 ga yaqin holatlar bo'yicha o'z muammolarini mana shu agentlik orqali hal etayapti. Ya'ni, oldingiday idoradan idoraga yugurish yo'q.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Sizga kelayotgan murojaatlar endi jiddiylashdimi? Kattaroq masalalardami murojaatlar?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Huddi shunday.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Masalan, nimalardan shikoyat qilayapti odamlar?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Shikoyatlar turlicha, bitta yo'nalishda deb ayta olmaymiz. Biz har yili tushayotgan murojaatlarni tahlil qilamiz. Ularning 30 foizi ijtimoiy masalalardan iborat edi. Keyingi o'rinda iqtisodiy masalalar turar edi. Keyin shaxsiy huquq bilan bog'liq masalalar va boshqa huquqiy muammolarni qamrab olar edi. So'nggi tahlillar shuni ko'rsatayaptiki, fuqarolarimizning ijtimoiy sohalardagi murojaatlari kamayib borayapti. Lekin mutlaqo to'xtagan deb ayta olmaymiz. Jumladan, uy-joy va ish bilan ta'minlash masalasidagi murojaatlar hozir ham mavjud. Ayollar murojaatida aliment muammolariga doir shikoyatlar bor. Tadbirkorlik bilan shug'ullanmoqchi bo'lgan fuqarolarning zarur shart-sharoitlar yuzasidan iqtisodiy yo'nalishdagi murojaatlari ham kelib tushmoqda.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Har bir murojaatga javob berish albatta qiyin. Odatda, qancha vaqt ketadi kelib tushgan murojaatga javob berish?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Qonunchiligimizda belgilanganidek, agar murojaatlar to'g'ridan-to'g'ri fuqarolarning haq-huquqlari bilan bog'liq bo'lsa, biz o'zimiz shug'ullanamiz. Agar ijtimoiy, iqtisodiy masalalarga taalluqli bo'lsa, biz uni tegishli vazirlik yoki idoralarga taqdim etamiz va javobini olamiz. Keyin fuqarolarga javob beramiz. Bu parallel ravishda amalga oshiriladi. Qonunchiligimizda belgilangan 15 kun, 1 oy degan muddatlarga ham bormaydi. Biz murojaatlarning haftalik yakunini qilamiz. Bir haftada tushgan murojaatlarni tahlil qilib, o'rganib, tegishli vazirlik va idoralarga taqdim etamiz. Hafta yakunida ana shu haftada tushgan murojaatlar qo'limizda qolmaydi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Mana shu murojaatlar, tahlil va hisobotlar bilan jamoatchilik tanishishi mumkinmi?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Albatta. Biz saytimizda vaqti-vaqti bilan murojaatlarni joylashtirib boramiz. Aytganimdek, yil boshida biz o'tgan yil uchun hisobotni parlamentga taqdim etamiz. Ana shu hisobot barcha OAVda e'lon qilinadi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Jurnalistlarga ham juda ko'p murojaatlar tushadi. O'zbekistonda akkreditatsiya olganimdan beri, kuniga o'nlab fuqarolardan asosan shikoyatlar keladi. Bu shikoyatlarning katta qismi adliya tizimi bilan bog'liq. Ya'ni ishi sudda ko'rilayotgan va anchadan beri hukm chiqmayotgan yoki adolatsizliklarga qarshi kurashayotgan fuqarolardan. Ayrimnlariga, ochig'ini aytaman, ombudsmanga murojaat qiling yoki muayyan bir organga murojaat qiling deb maslahat beramiz. Chunki biz advokat emasmiz, sudma-sud yurishga bizda vaqt ham yo'q. Lekin ular organlarga, jumladan, ombudsmanga murojaat qilish ham befoyda. Buni biror bir OAV ko'tarib chiqsagina samara berishi mumkin, deyishadi. Ana shunday umidsizlanib yurgan fuqarolarga nima derdingiz real vaziyatdan kelib chiqqan holda?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: To'g'ri ta'kidladingiz. Bizga aynan shaxsiy masalalar, jumladan, sud qarorlaridan norozilik shikoyatlari ham ko'p tushadi. Qonunchiligimizga muvofiq, Sud hokimiyati - mustaqil hokimiyat. O'z faoliyatini ham mustaqil ravishda olib boradi boshqa hokimiyatlar singari. Shuningdek, Oliy majlis vakili "Ombudsman to'g'risida"gi Qonunda ham ko'rsatilganidek, biz to'g'ridan-to'g'ri sud faoliyatiga aralashish huquqiga ega emasmiz. Ikkinchidan, biz fuqarolardan tushgan murojaatlarni o'rganib chiqishga harakat qilamiz. Ya'ni, fuqaroning qaysi jihatlardan norozi ekanini aniqlaymiz. Ko'proq fuqarolik masalari bo'yicha murojaatlar bo'ladi. Ya'ni, ikki fuqaro o'rtasidagi nizolar. Bunda sudning ikki fuqaro o'rtasida adolatli hukm chiqarishi masalasi shikoyatga sabab bo'ladi. So'nggi paytlarda biz shunday amaliyot qo'llayapmiz: murojaatlarda ombudsman vakili sud jarayonida kuzatuvchi sifatida ishtirok etsin deyilayapti. Biz sudda ombudsman vakili ishtirok etishini ta'minlashga harakat qilayapmiz. Fuqarolar ham mana shu amaliyot uchun o'z minnatdorchiligini bildirayapti. Uning samarasini ham tasdiqlashayapti va bunday murojaatlar ko'paydi. Ochig'ini aytish kerak, bu amaliyot avval bizda yo'q edi. So'nggi bir-bir yarim yil ichida bu amaliyot bizda shakllandi. Aytib o'tganimday, ofisimizning xodimlar soni nuqtai nazaridan imkoniyatlari cheklangan. Shunday ekan, ko'p ishlarga biz ulgura olmaymiz. Masalan, viloyat sudlari bo'yicha ham murojaatlar tushadi. Bizda xizmat safari bilan borish va vaqt ajratish imkoniyati yo'q. Shuning uchun mintaqaviy vakillarimizning viloyat sudlarida kuzatuvchi sifatida ishtirok etishini ta'minlashga harakat qilayapmiz. Bu birinchi jihat. Ikkinchi jihat shuki, biz jamoatchilik tashkilotlari bilan ishlaymiz. O'tgan yil boshida advokatlar palatasi bilan memorandum imzoladik. Advokat yollashga imkoniyati yo'q fuqarolarga biz sud jarayonida o'z huquqlarini himoya qilishga huquqiy bilimlarining yetishmasligini aytib, advokatlarga murojaat qilishni maslahat beramiz. Aynan muammo ham ana shu huquqiy bilimlarning yetishmasligidan kelib chiqadi. Shunday toifadagi fuqarolardan murojaat tushganda, biz advokatlar palatasi bilan bog'lanib, ularga tegishli yuridik maslahatlar berilishini ta'minlab beramiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Mana hozir Sizni eshitib o'tirib, o'ylayapman: Siz birinchi navbatda xalqning ishonchini qozonishingiz kerak. Albatta Oliy Majlisning ishonchiga ega bo'lishingiz kerak. Yana bir muhim ishonch bu - xalqaro hamjamiyatning ishonchi. Xalqaro hamjamiyat nazarida O'zbekistonda, ayniqsa, jazoni o'tash muassasalarida, qamoqxonalarda vaziyat hali ham ancha salbiy. Talabga javob bermaydi. Mana endi hozir jurnalistlardan ham eshitayapman jazoni o'tash joylaridagi vaziyat ancha yaxshilangan deb. U yerga kirish va vaziyatni o'rganish ham oldingiga qaraganda ancha osonlashgan. Bilishimcha, Siz ham hech qanday ogohlantirishsiz qamoqxonalardagi vaziyat bilan tanishishingiz mumkin. Bu qanchalik haqiqat? Bu birinchi savolim. Ikkinchi savolim: Umuman qiynoqlarga qarshi kurash hozir O'zbekistonda qay darajada, agar xolis baholaydigan bo'lsak?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Davlatimiz rahbari faoliyatini boshlagan dastlabki davrdan shu masalaga alohida e'tibor qaratdi. Ozodlikdan mahrum etilgan shaxslar va qiynoqlar masalalari ko'tarildi. Bu o'z samarasini berdi. Siz yaxshi bilasiz, Oliy Majlis vakili to'g'risidagi Qonunga ko'ra, ombudsmanning ozodlikdan mahrum etilgan shaxsni to'g'ridan-to'g'ri borib ko'rish, sharoitlari bilan tanishish vakolati mavjud edi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Va shu bilan birga, sudgacha bo'lgan jarayonda hibsda o'tirganlarga ham taalluqli...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Albatta. O'tgan yili bizning qonunimizga o'zgartirish kiritilib, alohida modda qo'shildi. Umga ko'ra, ombudsman mahbuslardan to'g'ridan-to'g'ri habar olishi, vaziyatni monitoring qilishi mumkin. Mahbus murojaat qilishni istagan taqdirda, uning murojaati 24 soat ichida ombudsmanga hech qanday senzurasiz yetib kelishi ta'minlanadi. Avvlagi qonunda bu vakolatlar qatorida umumiy qisqacha aytib ketilgan bo'lsa, yangi qonunda bu batafsil alohida modda sifatida kiritilgan. Muhim bir faktni aytib o'tish kerak: 2010-yilda mahbuslardan ombudsmanga 49 ta murojaat tushgan bo'lsa, bularning soni o'tgan yilda 600 taga yetgan. Bu amaliyot hali ham davom etmoqda. Mana shu oxirgi bir yarim-ikki yil ichida raqamlar o'sdi. Bu avvalo davlat rahbarining mazkur masalaga munosabati bilan bog'liq...
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": ...va qiynoqlarning ochiq tan olinishi bilan ham bog'liq, to'g'rimi?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Shunday desak ham bo'ladi. Yana bir muhim masalaga e'tiborni qaratmoqchiman. 2017-yilning avgust oyida prezidentimizning qarori ham chiqqan. Unga ko'ra, yopiq muassasalar, ya'ni mahbuslar saqlanadigan joylarni to'liq rekonstruksiya qilish, modddiy-texnik holatini rivojlantirish bo'yicha juda katta besh yillik dastur qabul qilindi. Hozirda barcha muassasalar rivojlangan mamlakatlardagi standartlar asosida ta'mirlanayapti, yangilanayapti, yashash joylaridan tortib, mehnat qiladigan joylari va dam olish joylarigacha. Biz monitoring jarayonida ham kuzatayapmiz: kutubxonalar yangilanayapti, kasbga o'rgatadigan alohida yangi binolar qurilganligini ko'rdik. Ularning yotoqxonalari, dam olish va ovqatlanish joylari doimiy ravishda o'zgarib borayapti. Yana bir muhim hujjatga e'tibor berish kerak. Davlat rahbarining 2017-yilning noyabr oyidagi sud-tergov jarayonlarida fuqarolarning huquqlarini poymol qilmaslik, ya'ni qiynoqlarga yo'l qo'ymaslik haqidagi farmoni chiqdi. Bu o'rinda gap sudgacha bo'lgan davr haqida ketayapti. Ana shu farmonga muvofiq, paralament tarixida birinchi marta senat, qonunchilik palatasi va Ombudsman - uch tomonlama hujjat imzoladi. Unga ko'ra, qamoqxonalardagi qiynoqlarning oldini olish maqsadida senatorlar, qonun chiqaruvchilar va ombudsman tarafidan muntazam monitoring olib borish vazifasi belgilandi. Bu parlament miqyosida qabul qilindi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Yaqinda imzolandi, to'g'rimi?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: 2017-yilning dekabr oyida imzolandi va joriy yilning yanvar oyidan kuchga kirdi. Mana shu yetti-sakkiz oylik muddat ichida senatorlar, deputatlar va ombudsman ishtirokida mamlakatimizning turli hududlaridagi 30 dan ortiq shu turdagi muassasalarni monitoring qildik. Ularning yashash, ovqatlanish sharoitlari, tibbiy xizmat bilan ta'minlanganlik holati bilan yaqindan tanishdik. Ular bilan uchrashuvlar o'tkazdik, murojaatlarini qabul qildik. Bular oxirgi qabul qilingan hujjatlardan keyingi davrda bo'layotgan o'zgarishlar. Ana shu muassasalardagi holat oxirgi bir-bir yarim yil ichida tamoman o'zgardi. Buni mahbuslarning o'zlari ham tasdiqlashdi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Ya'ni, vaziyat yaxshilandi...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Albatta.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Hisobotlarni tahlil qildingiz, qonunchilar buni ko'rib chiqishdi, qanday muammolar eng dolzarb masalalar sifatida ko'tarildi? Qaysi muammolarni ocha oldingiz bu hisobotlarda?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Birinchi navbatda, yuqorida aytib o'tganimday, murojaatlar soni ko'paydi. Ularning 70-80 foizini avf masalasi tashkil etadi. Ya'ni, pushaymonman, prezidentimiz meni kechirsin degan mazmundagi murojaatlar. O'zingiz kuzatib turganinggizday, so'nggi ikki yil ichida davlatimiz rahbarining tashabbusi bilan uch marta avf e'lon qilindi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Ya'ni, amnistiya emas - avf...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Albatta. Bu jarayonlar mahbuslarga ham ta'sir ko'rsatdi va qayerga uchrashuvlarga borsak, albatta avf masalasi ko'tarilayapti. Ya'ni, davlat bizni kechirsin, biz to'gri yo'lga kirib, oilamiz bag'riga qaytaylik degan murojaatlar bo'ladi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Qilayotgan ishlaringgiz bo'yicha hisobotlar chiqayapti, ularni Oliy Majlisga taqdim etayapsiz. Qaysidir jihatdan mamlakat OAVda bu masalalar yoritilayapti. Lekin xalqaro hamjamiyatni ham boxabar qilib turishingiz kerak, chunki Sizga nisbatan ishonchni ta'minlovchi omil bu. Sizning borligingizning o'zi yetmaydi, masalan, BMT yoki boshqa xalqaro tashkilotlar uchun. Siz uchun ham akkreditatsiya joriy etilgan. Xalqaro maydonda tan olinishingiz kerak, to'g'rimi? Tan olinish uchun nimalar qilayapsiz, ishonchli taraf sifatida?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Bu xalqaro faoliyat bilan bog'liq bo'lgan yo'nalish. Shu paytga qadar Oliy Majlisning inson huquqlari bo'yicha vakili uchta xalqaro uyushmaga a'zo bo'lgan. Ya'ni, inson huquqlari yo'nalishida. Bular Xalqaro ombudsmanlar instituti, Yevropa ombudsmanlar instituti va Osiyo ombudsmanlar assotsiatsiyasidan iborat. Biz to'laqonli a'zo sifatida har yili ana shu uch uyushmaning nufuzli tadbirlarida ishtirok etamiz. Ular bilan faol aloqadamiz. Bundan tashqari, Oliy Majlisning inson huquqlari bo'yicha vakili va 15 dan ortiq mamlakatlarning ombudsmanlari o'rtasida ikki tomonlama memorandumlar imzolangan. Memorandumlar o'zaro hamkorlik qilish va ma'lumotlar almashishni nazarda tutadi. O'tgan yilning o'zida biz Yaponiya va Tailand davlatlaridagi Inson huquqlari institutlari bilan memorandum imzoladik.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Bundan maqsad nima?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Memorandumda belgilanganidek, o'zaro tajriba almashish maqsadida ma'lumot almashishga kelishilgan. Chunki har bir davlatning tajribasi o'ziga xos bo'ladi. Ularning yutuqlarini bizda tadbiq qilish mumkin yoki, aksincha, bizdagi o'zgarishlar va qabul qilnayotgan hujjatlar ular uchun ham foydali bo'lishi mumkin. Ikkinchidan, fuqarolarning huquqlarini himoya qilish nuqtai nazaridan ham ombudsmanlar o'rtasidagi memorandumga ko'ra, o'zaro yordam berish ko'zda tutilgan. Men bir misol keltirmoqchiman: bundan bir-ikki oy avval bizning fuqaromizning Rossiya Federatsiyasida ushlab qolinganligi internet tarmoqlarida shov-shuvga aylangan edi. U ochlik e'lon qilgan edi. Biz Rossiya Federatsiyasi ombudsmani bilan ham memorandum imzolaganmiz. Ana shu fuqaromizning onasini ofisimizga taklif etdik. Kerakli ma'lumotlarni to'plab O'zbekiston ombudsmani nomidan Rossiya Federatsiyasi ombudsmaniga murojaatlarimizni yubordik. Ya'ni, murojaat Rossiya ombudsmanining vakili O'zbekiston fuqarosining saqlanayotganligi va uning holatini o'rganib, bizga ma'lumot taqdim etishiga doir edi. Kuni kecha rossiyalik hamkasbimizdan javob oldik. Unga ko'ra, maxsus vakillar ajratilib, mazkur holat nazoratga olingan. Shuningdek, fuqaromizning advokati bilan uchrashilib, sud jarayonlarida hamkorlikda ishlash rejalangani ma'lum qilingan. O'ylaymanki, bular o'zaro imzolangan hujjatlar asosidagi o'zgarishlar. Natija albatta ijobiy bo'ldi yoki bo'ladi deb hozir ayta olmaymiz. Lekin mana shu harakatlarning o'zini ham ijobiy qadamlar sifatida e'tirof etishimiz mumkin. Oxirgi paytlarda biz Markaziy Osiyodagi hamkasblarimiz bilan ham aloqalarni yo'lga qo'ydik. Aytish joizki, bundan ikki yil avval Markaziy Osiyo ombudsmanlari o'rtasida aloqalar yo'q edi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Qo'shni davlatlar bilan...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Ha, aynan qo'shni davlatlar bilan. Oxirgi bir yarim-ikki yil ichida biz to'rt-besh marta uchrashdik. Qirg'iziston, Tojikiston, Qozog'iston ombudsmanlari bilan uchrashdik. Yaqinda Turkmanistonda ham ombudsman lavozimi tashkil etildi. U hamkasbimiz bilan ham tanishdik. Hozir yaxshi bir an'anaga aylandi, yiligi ikki marta biror bir davlat hududida mintaqa ombudsmanlari uchrashib, ana shu hudud va chegaradagi muammolarni muhokama qilish bo'yicha muloqot olib borish joriy qilindi. Bu so'nggi yillarda amalga oshirilgan jiddiy o'zgarish sifatida e'tirof etilishi mumkin.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Kuni kecha siz BMT bilan ham memorandum imzoladingiz. Nahotki, BMT va ombudsman o'rtasida shu paytgacha mana shunday hujjat yo'q edi? Ya'ni 1995-yildan beri eng kamida BMTday yirik xalqaro tashkilot bilan ham yo'q edimi shunday memorandum?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: O'zbekistonda BMTning vakolatxonasi faoliyat yuritar ekan, 1995-yildan beri memorandum imzolanmagani amalda ombudsman bilan hech qanday aloqa yo'q degan ma'noni anglatmaydi. 1995-yildan shu paytga qadar BMT bilan hamkorlikda ko'plab tadbirlarda ishtirok etganmiz, seminar, konferensiyalardan tortib, xalqaro hujjatlarni muhokama qilishga qadar bo'lgan jarayonlarda birga ishlaganmiz. Lekin alohida ombudsman faoliyatini qo'llab-quvvatlashga doir hamkorlik bitimi imzolangani haqida shaxsan ma'lumotga ega emasman. Lekin hukumat doirasida BMT bilan inson huquqlarini ta'minlashga doir bitimlar mavjud. Aytib o'tganinggizday, kuni kecha BMT vakolatxonasi bilan imzolangan hujjatda biz dolzarb masalalarda kelishib oldik. Bugunga qadar hamkorlikda o'tkazilgan tadbirlar jarayonida shu fikrga keldik. Prezidentimizning Inson huquqlari bo'yicha umumjahon Deklaratsiyasining 70 yilligini nishonlash bo'yicha farmoni va unda belgilangan qator bandlarga ham to'xtalish lozim. Unda xalqaro hujjatlarni ratifikatsiya qilish masalalari ham ko'tarilgan. Bu yo'nalishda aynan BMT bilan ishlashimiz kerak. Yana bir muhim yangilik: Siz ta'kidlaganingizday, inson huquqlari bo'yicha O'zbekistonda kechayotgan jarayonlarni xalqaro hamjamiyatga ko'proq yetkazish nuqtai nazaridan, xalqaro miqyosda nodavlat, biroq juda ham katta obro'ga ega bo'lgan "Global Alyans" uyushmasi bilan hamkorlik o'rnatish bo'yicha ish olib borilayapti. Uyushma inson huquqlarini ta'minlash institutlarini o'z atrofida birlashtirgan bo'lib, BMTda o'z maqomi, ovozi va vakolatiga ega. Biz hozirda ana shu uyushmada O'zbekiston ombudsmanining akkreditatsiyadan o'tishi va o'z o'rniga ega bo'lishi borasida muloqot olib borayapmiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Ya'ni Sizning O'zbekiston tomonidan ishonchli vakil sifatida tan olinishingiz bo'yicha...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Huddi shunday. Bu bir necha bosqichdan iborat jarayon ekan. Biz uyushma rahbariyati bilan ham uchrashdik. Belgilangan tartiblarga ko'ra, alohida ekspertlar O'zbekistonga tashrif buyuradi va bizning faoliyatimizni o'rganib chiqadi. Tekshirib, ofisimiz qilayotgan ishlari, monitoringlar va hisobotlarini tahlil qilib, uning yakunlari bo'yicha xulosa berishadi. Ana shu xulosalarga ko'ra, akkreditatsiya masalasi ko'rib chiqiladi. Biz kelishib oldik, bu jarayonga biz tayyormiz, ochiqmiz. Bu biz uchun juda ham muhim va ijobiy natijaga erishish uchun harakat qilayapmiz. Bundan tashqari, memorandum doirasida bir qator tadbirlar ham belgilangan. Yaxshi bilasiz, o'tgan yili BMTning Inson huquqlari bo'yicha oliy komissari O'zbekistonga tashrif buyurdi va davlat rahbari bilan uchrashdi. Mamlakatimizdagi barcha inson huqularini himoya qiladigan institutlar vakillari bilan ham uchrashuvlar bo'ldi. Ombudsman bilan ham alohida uchrashuv o'tdi. Ana shu jarayonlarda oliy komissarning Markaziy Osiyo mintaqasi bo'yicha Bishkek shahrida faoliyat yuritadigan vakolatxonasi bilan to'laqonli aloqa o'rnatishga erishildi. O'tgan yildan beri ana shu ofis bilan ham birgalikda ishlayapmiz. Memorandum doirasidagi ko'plab tadbirlarimiz ham aynan ana shu ofis bilan hamkorlikda amalga oshirilayapti. Ulardan yil yakuniga qadar Toshkentda Markaziy Osiyo davlatlari ombudsmanlrining yig'inini o'tkazish bo'yicha taklif kiritildi. Biz bunga tayyormiz. Qo'shni davlatlardagi ombudsmanlarning vaqti va imkoniyatlari to'g'ri kelsa, yil yakuniga qadar ana shu tadbirni ham o'tkazamiz. Prezidentimizning yuqorida aytib o'tilgan farmoniga muvofiq, Samarqandda inson huquqlari bo'yicha Osiyo forumi o'tkazilishi ham belgilangan. Tadbir tahminan noyabr oylarida bo'lib o'tadi. Ana shu forumda ham Osiyo va boshqa mintaqalardagi inson huquqlarini himoya qiladigan institutlarning rahbarlari va vakillari ishtirok etishi kutilmoqda.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Takliflar o'z yo'liga, tadbirlar ham shunday. Ular, bir jihatdan, ana shu masalalarga e'tibor qanchalik jiddiy ekanini ko'rsatishi mumkin. Lekin baho berilganda, xalqmi, xalqaro hamjamiyatmi, real vaziyatga qarab baho beradi. Hozir O'zbekiston tashqarisida ham, ichkarisida ham ko'p eshitilayotgan umidli va xavotirli qarash shuki, bu o'zgarishlar qanchalik real, inson huquqlari mustaqillik yillaridan beri muammoli masala bo'lib kelgan bo'lsa, hukumat bu borada qanchalik jiddiy harakatda? Hamma ish Prezident farmonlari bilan cheklanib qolmayaptimi? Ijobiy o'zgarishlar davom etadi deb ishonishga arziydimi? O'zbekiston oldinga bir qadam, orqaga ikki qadam tashlamayaptimi? Kundalik hayotda kuzatilayotgan huquqbuzarlik holatlari nimadan dalolat beradi? O'tgan bir necha kun ichida ham diniy faollarga nisbatan bosim kuchaydi degan xavotirlar paydo bo'ldi. O'zbekistondagi jarayonlarni xalqaro hamjamiyat va xalq qanday tahlil qilishini xohlagan bo'lardingiz? Nimaga qarab baho berish kerak bugungi dinamikani o'lchashda?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: To'g'ri aytdingiz, buni davlatimiz rahbari ham ko'p bor takrorlayapti. Qabul qilingan hujjatlar muhim, biroq hujjatlar ijrosi undan ham muhim. Jarayonlarni kuzatib, shunday xulosa qilayapmanki, hujjatlarda belgilangan vazifalar amalga tadbiq qilinayapti. Tan olish kerak, qaysidir yo'nalishlarda sustkashlik bor, qaysidir yo'nalishlar jadallik bilan ketayapti. Shuning uchun hali oldinda qiladigan ishlar ko'p. Kuni kecha O'zbekiston mustaqilligiga bag'ishlangan tadbirda davlatimiz rahbarining ma'ruzasini tingladik. Xalqqqa murojaat qilib, orqaga yo'l yo'q ekani ta'kidlandi. Bu hammamiz uchun asos bo'lishi kerak. Ya'ni boshlangan islohotlarda hammaning ulushi bo'lishi kerak, hamma ishtirok etishi kerak.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Qizig'i, o'sha kuni prezidentning ana shu gaplarini eshitgandan keyin, fuqarolar bizga ham ulanib, iltimos, prezidentga gapimiz bor, shu murojaatni "Amerika Ovozi" orqali prezidentga yetkazaylik degan murojaatlar bo'ldi. Biz balki har jihatdan ham haq emasdirmiz, lekin prezidentning orqaga qaytish yo'q, kamchiliklar, xatolar bo'ladi, jarayon silliq kechmaydi, degan gaplaridan ilhomlanib, odamlar murojaat qilishayapti. Lekin prezidentning o'zi ham tan olib, ochiq aytib turibdi, bizga natija, samara kerak deb. Samarani albatta xalqaro hamjamiyat belgilashi shart emas. Hozir hammaning nigohi mana shunda: Ya'ni, O'zbekiston hukumati nimaga erishmoqchi va erishgan taqdirda biz qayerdan bilamiz buni, degan savol bilan. Nima degan bo'lardingiz ularga?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Mamlakatimizda kechayotgan islohotlar va ularning dastlabki natijalari hech kimga sir emas. Buni hamma ko'rib turibdi, fuqarolarimiz ham, xorijlik mehmonlar ham. Malakatimiz tarixida avval shaxsan kuzatmaganman xalqaro inson huqulari tashkilotlarining O'zbekiston haqida ijobiy fikr bildirganini va bu yerga kelib biz bilan bemalol muloqot qilganini. Mana shu bir-bir yarim yil ichida biz hamma xalqaro nodavlat inson huquqlarini himoya qiladigan tashkilotlar bilan uchrashdik. Human Rights Watch deysizmi, Amnesty International deysizmi ...
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Lekin bosim ham bor o'ziga yarsha, Siz, masalan, hozir qattiq bosim ostidasiz. Men ombudsman bilan uchrashmoqchiligimni aytganimda, Toshkentda kamida ikkita diplomat so'rang-chi, hozir qanchalik mustaqil ekan, deyishdi.
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Menimcha, mana shu intervyu paytida aytgan barcha gaplarim sizga buning aksini ko'rsatsa kerak. Chunki xorijdan kelayotgan do'stlarimiz bilan mamlakatda bo'layotgan tadbirlardagi muloqotimiz jarayonida bizga norasmiy tarzda ham sizdan bunday o'zgarishlarni kutamagan edik deb aytishayapti. Mana shu o'zgarishlarda sobitqadam bo'lishingizni istaymiz degan fikrlarni bildirayapti. Shuning uchun ham kuni kecha forumlar saroyida qilingan ma'ruzaga to'xtalganimning sababi orqaga yo'l yo'q ekanini yana bir bor ta'kidlashdan iborat. Biz faqatgina ochiqlik bilan, xalqimiz bilan birgalikda mamlakatimiz taraqqiyotini ta'minlashimiz mumkin.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Demak, orqaga ketilayotganini ko'rsangiz, chora ko'rishga tayyorsiz ombudsman sifatida...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Albatta. Vakolatimiz doirasida biz bunga harakat qilayapmiz va bundan keyin ham harakat qilamiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": ...va xalq sizga murojaat qilaverishi kerak agar bunday holatlarga duch kelsa...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Albatta. Lekin bu murojaatlar faqat bizning mamlakatimizgagina xos emas. Yevropalik hamkasblarimiz bilan hamkorlik jarayonlaridan bilishimizcha, eng rivojlangan davlatlarda ham murojaatlar bo'ladi va ularning soni biznikidan ko'proq ham.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": To'g'ri. Har qanday jamiyatda qonun, huquq buziladi. Lekin O'zbekistonda tuzumga nisbatan ishonchsizlik shundan iborat ediki, biror kishining huquqi buzilsa, chora ko'rilmaydi, sistema bunga befarq degan qarashlar bor edi. Mana Siz, bu hozir o'zgarayapti deyapsiz va boshqalardan ham shuni eshitayapmiz. Tashqarida ham, ichkarida ham barcha kuzatib turibdi qanchalik rost gapni aytayapti hukumat deb. Shu jumladan Oliy Majlisning vakili ombudsman ham.
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Bizda hozir jamoatchilik nazorati ham juda kuchaydi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Sezayapsizmi buni OAVdan?
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Ha, aynan. OAV, xalq, internet va boshqa yo'nalishlar orqali ham sezilmoqda. Shuning uchun ham mamlakatda kechayotgan islohot jarayonlarini tushunmagan rahbar bugungi kunda ishlamasligi kerak va ishlay olmaydi ham. Jamiyatimizda erishilgan yutuq sifatida real jamoatchilik nazoratining yuzaga kelganini e'tirof etish kerak. OAV, xalq yoki deputat nazorati bo'ladimi, umumiy olganda, jamiyat tomonidan nazorat kuchayganini alohida ta'kidlash lozim. Murojaatlarimizni tahlil qilganimizda, ombudsmanga taalluqli bo'lmagan oddiy masalalar ham uchraydi. Joylardagi oddiy norozichiliklar...
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Ya'ni mahalliy tizim doirasida yoki mahallaning o'zida hal qilish mumkin bo'lgan masalalar...
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Ha, masalan bir tuman miqyosidagi idora rahbari fuqaro bilan muloqot qilishni bilmaydi. Uni tinglab, qabul qilib, ana shu idoraga tegishli masala bo'lmasa, zarur joyga jo'natishi kerak. Bizning faoliyatimizda shuni joriy qildikki, biz avval fuqaroni tinglaymiz, bizga taalluqli bo'lmasa, yo'l-yo'riq ko'rsatamiz, yuridik maslahat beramiz. Joylarda ham yuridik maslahatlarga ehtiyoj katta. Huquqiy bilim va madaniyat borasida muammo ko'p. Biz mana shu yo'nalishda ko'proq ishlashimiz kerak. Ya'ni fuqarolarimiz o'z huquqlarini yaxshi bilishi, qonunlarni yaxshi bilishi, kerak holatlarda o'zlarini himoya qila olishi lozim. Aksariyat qonun buzilishlari qonun va huquqlarni bilmaslikdan kelib chiqadi. Shuning uchun bizda jamoatchilik nazoratining shakllangani va hozir ancha mustahkamlanib borayotgani fuqarolarning foydasiga hal bo'ladi. Ya'ni bu rahbarlarga oynani tutib, o'zingizga bir qarab qo'ying degan ma'noni anglatadi. Bu kechayotgan jarayonlar, fikrimcha, ijobiy ketayapti, biroq oldinda qilinadigan ishlar ko'p va rahbarimiz aytganiday, orqaga aslo yo'l yo'q.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Katta rahmat suhbat uchun!
Ulug'bek Muhammadiev, Ombudsman: Sizga ham rahmat juda ham qiziqarli va murakkab savollar uchun.
Facebook Forum