Har yili Nyu-Meksiko shtati Santa Fe shahridagi xalqaro yarmarkada o’nlab o’zbekistonlik hunarmand va tadbirkorlar ishtirok etadi.
Santa Feda an’anaviy yarmarka-ko’rgazma o’z faoliyatini tugatgan kun “Time” jurnali 2022-yilda sayohat qilish uchun tavsiya etiladigan 50 nodir manzillar ro’yxatini e’lon qildi. Unga O’zbekiston ham kiritilgan.
18-Xalqaro hunarmandlar yarmarkasi (International Folk Art Market) 6-10 iyul kunlari bo’lib o’tdi. 48 mamlakatdan 164 hunarmand qatnashdi.
O’zbekistonlik usta-kosiblar va boshqa hunarmandlar - 2004-yildan buyon o’tadigan yarmarkaning faol ishtirokchilari. Bu yil yuzlab xohlovchilar orasidan tashkilotchilar 14 o’zbekistonlik xalq amaliy san’ati namoyandalari va tadbirkorlarni tanlab olishgan.
O’zbekistonlik hunarmandlar delegatsiyasi rahbari Suhrobjon Bobokalonov Buxoro viloyat turizm va madaniy meros bosh boshqarmasi boshlig’i. Respublika “Time” jurnali tomonidan nodir manzil, deya tan olinganidan xursand.
“O’zbekiston birinchi marta bunaqa ro’yxatlarga tushmayapti. Oxirgi 6-7 yilni oladigan bo’lsak, har yil mana shunday reytinglarda O’zbekiston bor. Masalan, dunyoning 5 eng xavfsiz mamlakati, yoki dunyoning nechinchidir eng arzon sayohat qiladigan joylari safiga kiritilganligi, demak bir nechta reytinglarda O’zbekiston TOP 10ga kirib kelyapti. Ko’rsatkich eng yomon bo’lsa, TOP 20 ga kiradi. Bu eng avvalo turizmga berilayotgan e’tibor, xalqimizning mehmondo’stligi, xalqimizda, oilalarda tarbiyaning o’rni va kelgan sayyohni xursand qilib yuborishi, bizning oshxonamizning boyligi, tariximizning boyligi, men o’ylaymanki, mana shular turistlarni jalb qiladigan elementlar va o’ylamanki, shuning uchun ham O’zbekiston shunday ro’yxatlarda gavdalanadi”, - deydi Bobokalonov.
Yarmarkaning doimiy ishtirokchisi Azizbek Murtazayev Marg’ilon adras va atlas matolari ustasi hamda O’zbekiston “Hunarmand” uyushmasi raisi muovini.
“Juda ham xursand bo’ldim, chunki bu benihoyat katta darajada ta’sir qiladi. Sababi, mening tushunishimcha, amerikaliklar ommaviy axborot vositalarini kuzatishadi, ayniqsa “Time” jurnali juda ham mashhur. Va bu nashrda O’zbekiston borishga arzigulik mamlakatlar qatoridaligi juda ham katta ta’sir qiladi. Bir misolni keltiraman, CNN ham xuddi shunday ma’lumotni 2018-yilda berganda turistik oqim ancha oshgan. Lekin u holda pandemiya sabab [oqim] to’xtab qolgandi. Lekin pandemiyadan keyin “Time” jurnalida bunday maqola chiqqanidan keyin o’ylaymanki juda ham katta ta’sir qiladi va aynan Shimoliy Amerika xalqiga O’zbekistonga borishi uchun qiziqish uyg’otadi”, - deydi suhbatdosh.
“Albatta bu ham mas’uliyat, ham imkoniyat. Imkoniyat deganda biz sayyohlarni jalb qilishimiz yanada osonlashadi. Sayyohlar bizga ko’proq keladi. Mas’uliyat deganda mana shu sayyohlarni O’zbekistonda qabul qilganda ularni xursand qilib yuborishimiz kerak. Bizda buning uchun yetarli infratuzilmalar bo’lishi kerak. Potensialimizdan oqilona foydalanishimiz kerak”,- deydi Bobokalonov.
“Men uchun bu birinchi navbatda imkoniyat hamda qurol. Sababi men o’zim yilda ikki marta “Craft Tour” tashkil qilish bilan shug’ullanaman. “Craft Tour” deganda O’zbekistonning juda g’ozal joylari bor. Binolar, qadimiy joylar, Samarqand, Buxoro. Lekin bizning vodiyda Marg’ilon, Rishtonga bular faqat hunarmandchilikni ko’rgani keladi. “Craft Tour”ning maqsadi hunarmandchilik orqali turizmni tashkil qilish. Bunda biz ko’proq muzey, Universitet xodimlarini yoki mana shunday “Folk Art Market” a’zolarini, kolleksionerlarni jalb qilgan holda 12 tadan 15 tagacha bo’lgan guruhlarni jalb qilamiz. Ular albatta kelgandan keyin, keyingi yilga o’z-o’zidan “sarafan radiosi” sifatida yangi guruhlar shakllanyapti”, - deydi Murtazayev.
Sayyohlar oqimini oshishirish uchun nima qilmoq zarur?
“Men birinchi navbatda shuni aytmoqchimanki, aviachiptalarni narxini tushirish kerak. To’g’risi, men bir narsadan xafa bo’ldimki “O’zbekiston Havo yo’llari” narxini oldingi yillarga nisbatan ikki barobarga ko’tarib yuborgan. To’g’ri, bu ham qandaydir bir biznesdir, lekin Turkiya nima uchun turizmda oldinlab ketdi? Sababi aviachiptalar narxini keskin tushirgani. 2006-2007 yillar Londonda o’qiganimda 100 funtga Turkiyaga borib-kelish biletlari bo’lardi. Lekin “O’zbekiston Havo yo’llari” aviachiptalari narxi shunda 600 dollar bo’lgan. Hozirgi kunda shaxsan o’zim biletni 2000 dollarga oldim. Ochig’ini aytaman, bu juda og’irlik qildi. Chunki men 900- 1000 dollarga olgan paytlarim ham bo’lgan, hozir “O’zbekiston Havo yo’llari”niki 2400-2700 dollar bo’lib ketibti. Albatta bu narxni eshitgan turist kelmaydi. Narxini 800-1000 dollar atrofida qilsa turizm ko’payadi. Lekin aviakompaniya ko’radigan zararini boshqa tomondan qoplab berish mumkin-ku", - deydi suhbatdosh.
"Faqatgina aviakompaniya o’z foydasini o’ylab narxini baland ushlab tursa, turizm bo’lmaydi", - deydi Murtazayev.
"Bu hunarmandlar uchun ham muhim. Sayyoh qancha ko’p bo’lsa, bizning ishimiz ham shuncha rivojlanadi. Ishimizning unimi bo’ladi. Pandemiya shu narsani bizga ko’rsatib qo’ydi bizda juda ko’pchilik tashlab ketdi, haligacha qaytmaganlar bor. Rossiyaga ishga ketganlar ham bor buni ichida, yoki boshqa savdo sohalariga ishga o’tib ketganlar ham bor. Shuning uchun turizmni rivojlantirish kerak. Ko’proq turist kelishi uchun albatta bizda har xil “lovkoster” (arzon) kompaniyalar ham sekin tashrif buyurishyapti. Ya’ni Dubay va Hinduston kompaniyalari. Xuddi shunday kompaniyalarni ko’paytirish kerak, ayniqsa Amerikadan [sayyohlarni] olib borish uchun”.
“Eski obidalarni yaxshi saqlash kerak, shunda sayyohlar ko’p keladi,” - deydi Samadjon, buxorolik hunarmand.
Santa Fe xalqaro yarmarkasi o’zbekistonlik qatnashchilari Nyu-Yorkdagi vatandoshlar bilan ham uchrashishdi. Bu haqda maxsus reportajimizda alohida hikoya qilamiz.
Facebook Forum