AQShning qishloq xo‘jaligi sohasidagi tashkilotlar yangi saylangan prezident Donald Trampdan ommaviy deportatsiya va’dasidan qishloq xo‘jaligini ozod qilishni so‘ramoqda. Chunki bu chora AQShda noqonuniy yashayotgan muhojirlarga qattiq bog‘liq bo‘lgan oziq-ovqat ta’minoti zanjirini izdan chiqarishi mumkin.
Qishloq xo‘jaligi ishchi guruhlari vakili hamda Trampning yangi tayinlangan “chegara bo‘yicha vakili” Tom Homan bilan o‘tkazilgan intervyulardan ma’lum bo’lishicha, hozircha Tramp ma'muriyati hech qanday istisnolarga kafolat bermagan.
Mehnat va Qishloq xo‘jaligi vazirliklari ma’lumotlariga ko‘ra, mamlakatdagi taxminan 2 million qishloq xo‘jaligi ishchilarining deyarli yarmi, ko‘plab sut va go‘shtni qayta ishlash korxonalari ishchilari qonuniy maqomga ega emas.
Donald Tramp Oq uyni qayta qo‘lga kiritishdan avval bergan va’dalaridan biri – AQShda noqonuniy yashayotgan millionlab muhojirlarni deportatsiya qilish edi. Tanqidchilarning fikricha, bu mantiqiy jihatdan murakkab tashabbus oilalarni ajratib yuborishi va AQShdagi bizneslarga jiddiy zarar yetkazishi mumkin.
Tom Homanning aytishicha, immigratsiya bo‘yicha choralar asosan jinoyatchilar va deportatsiya haqida yakuniy qarori chiqarilgan shaxslarga qaratiladi. Biroq AQShda noqonuniy yashayotgan hech bir muhojir bu choradan istisno qilinmaydi.
U “Fox News” telekanaliga bergan intervyusida bizneslarga qarshi chora-tadbirlar “albatta amalga oshirilishi kerak”ligini aytgan, ammo bu choralar qishloq xo‘jaligi sektorini ham o‘z ichiga oladimi yoki yo‘qmi, bu haqda hech narsa demagan.
“Bizning oldimizda juda ko‘p vazifalar turibdi”, - dedi Homan boshqa bir intervyuda.
Michigan davlat universitetining oziq-ovqat iqtisodiyoti va siyosati professori Devid Ortega esa, qishloq xo‘jaligi ishchilarini ommaviy deportatsiya qilish oziq-ovqat ta’minot zanjirini izdan chiqarishi va iste’molchilarning oziq-ovqat narxlarini oshirib yuborishini ta’kidladi.
“Ular AQShda tug‘ilgan ishchilar bajarishga qodir bo‘lmagan yoki bajarishni istamaydigan muhim vazifalarni bajarmoqda”, - dedi Ortega.
Qishloq xo‘jaligi guruhlari va Respublikachilarning ittifoqchilari yangi ma'muriyatning jinoyatchilarga qaratilgan e'tiborini ijobiy qabul qilmoqda.
“Western Growers” tashkiloti prezidenti va bosh direktori Deyv Pugliya bu yondashuvni qo‘llab-quvvatlashini aytib, agar deportatsiya rejasi qishloq xo‘jaligi ishchilarini nishonga olsa, bu sektor uchun salbiy oqibatlarga olib kelishidan xavotir bildirdi.
Trumpning o'tish davri matbuot kotibi Karolin Leavit “Reuters” agentligiga bergan bayonotida fermerlarning xavotirlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri javob bermadi. U amerikalik saylovchilar Trampdan “kampaniya davomida bergan va’dalarini, masalan, muhojir jinoyatchilarni deportatsiya qilishni amalga oshirishni” kutayotganini ta’kidladi.
Tramp o’tgan oy birinchi prezidentlik davrida Oq uy Ichki siyosat kengashiga raislik qilgan Bruk Rollinsni Qishloq xo‘jaligi vaziri lavozimiga nomzod sifatida ko‘rsatishini e’lon qildi.
AQSh Qishloq xo‘jaligi vazirligining ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yilda qishloq xo‘jaligi va unga bog‘liq sohalar AQSh yalpi ichki mahsulotiga 1,5 trillion dollar yoki 5,6% hissa qo‘shgan.
O‘zining birinchi prezidentlik davrida Tramp deportatsiya choralari oziq-ovqat sohasi ishchilariga qaratilmasligini va’da qilgan edi. Shunga qaramay, uning ma'muriyati ba’zi qishloq xo‘jaligi ish joylariga, jumladan, Missisipi shtatidagi parranda go‘shtini qayta ishlash zavodlariga va Nebraska shtatidagi mahsulotlarni qayta ishlash korxonalariga reydlar uyushtirgan.
Kaliforniyaning Markaziy vodiysida to‘rtinchi avlod fermer bo‘lgan respublikachi qonunchi Jon Duarte ushbu hududdagi fermalar AQShda noqonuniy yashayotgan muhojirlarga bog‘liq ekanini va agar bu ishchilar deportatsiya qilinsa, kichik shaharchalar tanazzulga yuz tutishini ta’kidladi.
Jon Duarte egallagan Kongressdagi o‘rin hanuz saylov natijalari yakuniy e'lon qilinmagan va g‘olib aniqlanmagan bir nechta raqobatbardosh saylov okruglaridan biri hisoblanadi.
Duarte Tramp ma'muriyatini, jinoyat sodir etmagan va mamlakatda besh yil yoki undan ko‘proq vaqt davomida yashab kelayotgan muhojir ishchilarga qarshi chora ko‘rilmasligini kafolatlashga va ularga doimiy qonuniy maqom berish yo‘llarini ko‘rib chiqishga chaqirdi.
“Men bu oilalar nishonga olinmasligi haqida aniqroq bayonot eshitishni istayman”, - dedi u.
"Bizga aniqlik kerak"
AQShdagi fermerlar chet eldan ishchi kuchini jalb qilish uchun H-2A viza dasturidan foydalanishlari mumkin. Ushbu dastur ish beruvchilarga, agar AQShda kerakli ishni bajarishga tayyor, malakali va mavjud ishchilar yetarli bo‘lmasa, mavsumiy ishchilarni cheklanmagan miqdorda olib kelish imkonini beradi.
Dastur vaqt o‘tishi bilan kengayib borgan. Agentlik ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yilda Mehnat vazirligi tomonidan 378 ming H-2A ish o‘rni tasdiqlangan bo‘lib, bu 2014-yildagiga nisbatan uch barobar ko‘pdir.
Biroq AQSh Qishloq xo‘jaligi vazirligi ma’lumotiga ko‘ra, bu raqam mamlakatdagi qishloq xo‘jaligi ishchilarining atigi 20 foizini tashkil qiladi. Ko‘plab fermerlar H-2A vizasining ish haqi va turar joyga bo‘lgan talablarini qondirishga qodir emasliklarini aytadi. Boshqalar esa yil davomida doimiy mehnat talabiga ega bo‘lib, mavsumiy vizalar ularning ehtiyojlarini qondira olmasligini ta’kidlaydi.
Amerika Fermerlar Byurosi federatsiyasining hukumat bilan aloqalar bo‘yicha direktori Jon Uolt Botraytning aytishicha, qishloq xo‘jaligi ishchilari uchun qonuniy mehnat yo‘llarini kengaytirish fermerlar va ishchilarga foyda keltiradi.
“Bizga ishchi kuchi dasturining barqarorligi, ishonchliligi va iqtisodiy samaradorligi zarur, shuningdek, fermer xo‘jaliklaridan to dasturxonga oziq-ovqat yetkazib berishni davom ettirishimizga imkon beradigan dasturlar kerak”, - dedi Xalqaro Yangi mahsulotlar assotsiatsiyasining hukumat bilan aloqalar bo‘yicha direktori Jon Xollay.
O‘nlab yillar davomida fermerlar va ishchi guruhlari ko‘proq qishloq xo‘jaligi ishchilariga AQShda qolishga imkon beradigan immigratsiya islohotlarini amalga oshirishga harakat qilib kelmoqda. Biroq bu qonunchilikda hali muvaffaqiyatli qabul qilinmagan.
“Holland & Knight” advokatlik firmasining immigratsiya bo‘yicha yuristi Leon Freskoning aytishicha, ishchilarning zaruriyati tufayli fermer xo‘jaliklariga qarshi choralar ko‘rish xavfi ehtimol past bo‘ladi.
“Qishloq xo‘jaligi ishchi kuchiga aniq ehtiyoji bo‘lgan bir nechta juda muhim biznes doiralari mavjud”, — dedi u.
Ammo qishloq xo‘jaligi ishchilari uchun immigratsiya bo‘yicha choralar qo‘llanilishidan qo‘rqish surunkali stressni keltirib chiqarishi mumkin, dedi “Kornel” universitetining Fermer ishchilari dasturi direktori Meri Jo Dadli. U ishchilarni immigratsiya rasmiylari bilan duch kelgan taqdirda o‘z huquqlarini bilishga o‘rgatmoqda.
Shu bilan birga, go‘shtni qayta ishlash zavodlariga qaratilgan reydlar davomida immigratsiya nazorati qonuniy maqomga ega ishchilarning noto‘g‘ri hibsga olinmasligi uchun ehtiyot choralarini ko‘rishi lozim, dedi Xalqaro Oziq-ovqat va Tijorat ishchilari ittifoqi prezidenti Mark Perron.
Bu, ayniqsa, go‘shtni qayta ishlash sanoati ishchilarini himoya qilishga qaratilgan ittifoqlarning tashvishini aks ettiradi.
Vashington shtatidagi ishchilar ittifoqi “Familias Unidas por la Justicia”ning siyosiy direktori va sobiq fermer ishchisi Edgar Franks ishchilar orasida o‘z huquqlarini himoya qilish va o‘z ustida ishlash uchun yangi energiya va intilish paydo bo‘lganini ta’kidlamoqda.
"Qo‘rquv va xavotir haqiqatdan ham mavjud. Ammo biz birlashsak, qarshi kurashish uchun ko‘proq imkoniyatga ega bo‘lamiz," - dedi u.
