2013-yilning may oyida Aydaxo shtatining Boyzi shahrida o’z uyida hibsga olingan o’zbekistonlik Fazliddin Qurbonov uch haftadirki sud qilinmoqda. Unga terrorizmni quvvatlaganlik, xususan, O’zbekiston islomiy harakatidek ekstremist guruhga moddiy yordam berishga uringanlik aybi qo’yilgan. Qurbonov, shuningdek, ommaviy qirgin quroli, xususan, portlovchi moddalar yaratishga harakat qilganlikda ayblanmoqda.
Sudda so’zlayotgan guvohlarning aytishicha, Qurbonov mahalliy park va harbiy bazalarga hujumlar rejalagan; Amerikani dushman deb hisoblagan va odamlarni yoppasiga qirishni asosiy maqsadi deb bilgan.
32 yoshli Qurbonovning himoyachilari buni inkor etadi. Sudlanuvchiga qarshi yig’ilgan va dalil-isbot sifatida ko’rsatilayotgan ma’lumotlar xolis emas va bu shaxsni yaqindan kuzatgan federal agentlar hammasini sahnalashtirgan, deya bildirmoqda advokat Charlz Piterson. Uningcha, Federal qidiruv byurosi qator xatolarga yo’l qo’ygan. Qurbonov huquqlari o’qib berilmay turib, so’roq qilingan; Yuta shtatidagi ayblov haqida xabardor qilinmagan va mahbus himoyachi bilan o’z vaqtida ta’minlanmagan; Qurbonov AQSh adliya tizimi haqida bilmasligiga ko’z yumilgan, aksincha, bu holat suiiste’mol qilingan. Advokatning asosiy iddaosi shuki, Qurbonov terrorizm va terrorist guruhlar haqida faqat gapirgan xolos, amalda biror real qadam tashlamagan, jinoiy ishga qo’l urmagan.
Sudni yaqindan yoritayotgan mahalliy jurnalist, KTVB kanali muxbiri Keyti Terun (Katie Terhune @KTVBTerhune) “Amerika Ovozi” ga jarayonni tasvirlar ekan, Qurbonov tarjimon orqali muhokamani tinglab o’tiribdi, deydi. Ayblanuvchining o'zi 30-iyul kuni tushdan keyin so'zlab, o'zini oqlashga uringan. Jarayon 31-iyul kuni ham davom etishi kutilmoqda. Qurbonov o'zini begunoh, qiziquvchan, yangi mamlakatda yangi hayot boshlashga qiynalgan, mezbon jamiyatda noto'g'ri tushunilgan muhojir sifatida tasvirlab bermoqda, deya hikoya qiladi Keyti Terun.
Sud zaliga kameralar kiritilmaydi, mahkamani elektron holda to’g’ridan-to’g’ri yoritish cheklangan.
“Qoralovchi tomonning aytishicha, Fazliddin Qurbonov terror tashkiloti hisoblanmish O’zbekiston islomiy harakati a’zolari bilan “Skype” orqali video muloqot qilib, ularga pul va kompyuter programmalar yuborish ilinjida bo’lgan. Prokuratura yana shuni ham bayon etdiki, Qurbonov AQShga qarshi xurujlar rejalagan, portlovchi moddalar yasash harakatida bo’lgan. Ayblanuvchining uyidan buning uchun zarur bo’lgan narsalar topilgan”,- deydi Terun.
Guvohlik ko’rsatmasi berganlarga ko’ra, Qurbonov nafaqat Aydaxo va Yuta balki Texas va Nyu-York shtatlarida ham hujumlar qilmoqchi ekani haqida aytgan. Himoyachilar esa buning aksini qayd etib, Qurbonov hech kimga hech qachon jiddiy tahdid solmagan, quruq gapi uchun sudlanmoqda, degan pozitsiyasida qat’iy. Yuk mashinasi haydab, undan oldin mahalliy ustaxonada ishlagan Qurbonov halol mehnat qilib tirikchilik qilib yurgan, yosh oilasini boqqan oddiy muhojir bo’lgan, deya tasvirlanadi. U Amerikaga siyosiy boshpana olib kelgan, vatanda erkin e’tiqod qilolmasligidan noligan.
Advokati Charlz Piterson so’zlari bilan aytganda, Qurbonov Amerika jamiyatiga moslashishga qiynalgan. Til bilmagan, ish topolmay yurgan. Yosh bolasi, xotini, keksa ota-onasi va singlisi ham ancha azob tortgan. Sudda ta'kidlanishicha, Amerikaga 2009-yilda nasroniyligini da’vo qilib kelgan inson bu yerda islomga kirib, dindorlashgan.
Bugun esa uni o’ziga xos mujohid deya tasvirlashmoqda. Qurbonov hibsga olingunicha, biror jinoyatda ayblanmagan, qamalmagan; tez haydagani uchun ikki bor jarimaga tortilgan xolos.
Sudga ko'rsatilgan videoda - Qurbonov va tergovchilar orasidagi muloqotda - ayblanuvchi terrorchi emasligini aytadi. Amerikaga qarshi xuruj qilmoqchi edingmi, degan savolga, "hech qachon buni rejalamaganman" deya javob beradi.
O’zbekistondagi vaziyat, din va siyosat sudda muhokama qilinsa-da, mahalliy jamoatchilik ayblanuvchining vatani haqida keng tasavvurga ega emas, deydi jurnalist Keyti Terun.
“Hammaning nomidan gapirmayman albatta, lekin men o’zim bu ishgacha O’zbekiston haqida juda oz bilar edim. Boyzi shahrida odamlar bu mamlakat haqida eshitgan bo’lishi mumkin, kartadan topib berishar balki, biroq qanday tuzum hukmron ekani, tarixi haqida deyarli bilishmaydi”,- deydi Terun.
Qurbonov ikki yil oldin hibsga olinganida bu xabar keng muhokama qilinib, Boyzi ahli orasida katta qiziqish uyg’otgan edi, deydi muxbir, ammo bugunga kelib, jamoatchilik sud jarayonini hayajon bilan kuzatmoqda, deyish qiyin. Mahalliy ommaviy axborot vositalari, tabiiki, yoritayapti.
Boyzi - Amerika shimoli-sharqidagi yirik shaharlardan biri. Aydaxo shtati poytaxti. Aholisi 205 ming atrofida. Go’zal tabiati va qishloq xo’jaligi bilan tanilgan osuda hudud. Boyzi madaniy jihatdan tobora boyib borayotgan shahar, lekin Aydaxoning boshqa qismlari singari bu yerda ham asosan oq tanlilar yashaydi.
Qurbonovning sud ishi yaqin kunlarda tugashi kutilmoqda. Aybdor deb topilgan taqdirda uzoq yillik qamoq jazosiga mahkum etilishi mumkin. O'zbekiston hukumati bu ish yuzasidan biror rasmiy munosabat bildirmagan.
