Rossiyada fuqarolikka qabul qilish jarayonini soddalashtirish muhokamada, ayniqsa, sobiq sovet davlatlari ahli uchun. Ishchi muhojirlar uchun bu shubhasiz muhim yangillik bo’ladi. Qonunlar isloh qilinmoqda, biroq hali ancha xom va mujmal, deydi rus tahlilchilar.
Rasmiy ma’lumotga ko’ra, muhojirlar oqimi bo’yicha Rossiya AQShdan keyin ikkinchi o’rinda turadi. Biroq mamlakat hali ham buni to’liq anglab yetmagan, o’zini immigrantlar yurti deb tan olmayapti, deydi Olga Gulina, Samaradagi Yuridik Instituti mutaxassisi. U poytaxtdagi Jorj Vashington Universiteti, Elliott maktabida (George Washington University, Elliott School of International Affairs) so'zladi.
“Rossiya ruslar uchun degan shior, kayfiyat ustun. Rasmiy hisoblarga ko’ra, bugun mamlakatda 12,1 million immigrant bor. Gap faqat qonuniy muhojirlar haqida ketmoqda. Lekin nolegal migrantlar soni hozircha aniq emas. Prezident Vladimir Putin 2012-yilda siyosiy va iqtisodiy bahslarda immigratsiyani jiddiy masalalardan biri sifatida tilga oldi”.
Gulinaning aytishicha, Rossiya immigratsiya siyosati bobida oldinga siljiyotganday ko’rinishi mumkin. Masalan, mamlakat immigratsiya siyosati uchun mas’ul birgina ijrochi organ bor – Federal Migratsiya Xizmati (Федеральная Миграционная Служба). Idora 2004-yilda ta’sis etilgan.
“Ungacha mamlakatda faqat viza va passport masalalari bo’yicha departament ishlab turar, u ham Ichki ishlar vazirligi qoshida edi. 2012-yilgi islohotlar natijasida bu xizmat Ichki ishlar vazirligi qaramog’idan chiqib, bevosita hukumat qo’liga topshirildi. Rossiya immigratsiya siyosati hali juda yosh, faqat 20 yillik tarixga ega. Federal Migratsiya Xizmati juda yosh idora”, - deydi u.
Mutaxassis yaqin yillarda Rossiyada Immigratsiya sudi ham ish boshlaydi degan umidda. Shu bilan birgan, Rossiya immigratsiya qonun-qoidalari liberal emas va yaxshilanayotgani yo’q, deb hisoblaydi ekspert.
“Masalan, qoidaga ko’ra, chet elliklar Rossiyaga kirgani zahoti yetti kun ichida ro’yxatdan o’tishi kerak. 2012-yilgacha xorijliklar 72 soat orasida registratsiyadan o’tishi shart edi. Bir qarashda qonunlar liberal-erkinroq bo’lganday. Lekin, shu bilan birga, 2013-yil boshida prezident Putin yangi qonunni Duma muhokamasiga taqdim etdi va unga ko’ra, noto’g’ri registratsiya jinoiy jazoga tenglashtiriladi. Bu esa Rossiya qonunlari yanada qat’iy, keskin bo’lib borayotganidan dalolat beradi”, - deydi Gulina.
2012-yilning o’rtalarida Putin Milliy Migratsiya Konsepsiyasini imzolagan, deydi Gulina. Uningcha, 25 sahifalik bu konsepsiya juda mujmal yozilgan. Unda Rossiyaga migratsiyaning tarixi qayd etilgan, lekin maqsad, aniq tamoyillar yo’q va bu bilan, deydi Samara Yuridik Instituti olimi, mamlakat migratsiya siyosati oldinga siljishiga hissa qo’shayotgani yo’q.
“Bundan tashqari, 2012-yilning oktabridan e’tiboran, xorijliklar rus tilidan imtihon topshirishi kerak. Ekspertlar nazarida yangi qoida korrupsiya yanada ildiz otishiga xizmat qilishi mumkin. Chunki tilni qayerda topshirish, qanday sertifikat kerakligi, qancha haq to’lash lozimligi hali aniq emas”, - deydi Gulina.
Perm Davlat Universiteti olimasi Alisa Oblezova advokatlik bilan ham shug’ullanadi. Uning so’zlariga ko’ra, 2000-yildan beri eng ko’p muhojir jo’natayotgan davlarlar – Ukraina, Qozog’iston, Belarus, O’zbekiston, Ozarbayjon, Gruziya, Armaniston, Tojikiston va Moldova. Bu migrantlar asosan qurilish, farroshlik, savdo-sotiq sohalarida ishlaydi.
Shimoliy Koreya, Xitoy va Vyetnam Rossiyaga arzon ishchi yetkazib berayotgan asosiy davlatlardan. Lekin, deydi olima, Rossiya ishchi migrantlardan arzon kuch sifatida foydalanib qolmoqchi, biroq integratsiyaga kelganda muhojirlar bu mamlakatga kerak emas.
Rossiyalik bu ikki ekspert mamlakatda hatto fuqarolar erkin harakatlana olmasligiga e’tibor qaratadi.
“Hatto Rossiyaning fuqarolari, malakali kadrlar o’z vatanida erkin harakatlana olmaydi. Katta shaharlar, Moskva va Sankt-Peterburgga xos bu jihat, chunki ish qidirib aksariyat odamlar aynan shu shaharlarga boradi. Bu juda noto’g’ri tartib, nazarimda”, - deydi Alisa Oblezova.
Uning ijtimoiy so’rov natijalariga tayanib aytishicha, ishchi muhojirlardan faqat 27 foizi Rossiyada qolib, fuqaro bo’lishga rozi. Aksariyat migrantlar pul topib, vatanga qaytishni xohlaydi.
“Ishchi muhojirlar, asosan, yosh erkaklar va ular mamlakatda faqat ishlashga kelgan. Ular jo’natayotgan pul vatanda g’oyat katta yordam. Demak, bu migrantlar oilasi bilan Rossiyaga ko’chishni xohlamaydi, balki pul jo’natib yordam berib turadi. Oilalari bilan kelishi uchun cheklovlar yo’q, lekin moliyaviy jihatdan qiyin”, - deydi Alisa Oblezova.
Olga Gulinaning so’zlariga ko’ra, muhojirlarning hayotini iloji boricha qiyinlashtirish uchun qo’ldan kelgancha harakat qilayapti Rossiya rasmiylari. “Til imtihonlari, qonunlardagi mavhumlik, barmoq izlarini olish haqidagi yangi talab, ro’yxatdan o’tish…”
“Ayrim oblastlarda rus tili imtihonlarini o’tkazishga haqli markazlar yo’q”, - deydi Oblezova:
“Bu esa muhojir bir regiondan ikkinchisiga qatnashga majbur degani. Qimmat-ku bu, ortiqcha xarajat. Buning ustiga ba’zida imtihon natijalarini 30 kun kutish kerak. Ishlash uchun bir yillik ruxsatnoma olish uchun muhojir ikki oyini qog’ozbozlikka sarflashi kerak degani bu”.
Perm Davlat Universiteti ekspertining aytishicha, Rossiya malakali kadrlarni jalb qilishga harakat qilayapti. Lekin oliy ma’lumotli, qimmatli mutaxassis Rossiyada politsiyaga borib, qog’ozbozlik qilishni xohlamaydi, jonini qiynab o’tirgisi kelmaydi.
Alisa Oblezova, Perm Davlat Universiteti olimasi
“Hatto ruslarning o’zi huquq-tartibot xodimlariga borib, bir shahardan ikkinchisiga ko’chganini aytishdan bezib turadi. Rossiya yuqori malakali kadrlarni qaytarish dasturini ishlab chiqqan. Lekin uning samarasiga uncha ishonch yo’q”, - deydi Alisa Oblezova.
Federal Migratsiya Xizmati hisobicha, deydi Olga Gulina, Rossiyaga qaytayotgan malakali kadrlar orasida birinchi o’rinni sport sohasi odamlari, futbol ustalari tashkil etadi.
Nega boshqa soha egalari qaytmayapti? Hukumat e’tibor berishi kerak bunga, deydi olima. Gap shundaki, o’tkir kadrlar G’arbga jo’namoqda.
Oblezova deydiki, muhojirlar uchun asosiy ma’lumot manbai – Federal Migratsiya Xizmati. Bu idora yangi qoidalar, ma’lumotni iloji boricha keng jamoatchilikka bildirishga harakat qiladi, devorlar, ko’chalarga oddiy e’lonlar osib qo’yiladi. Har bir muhojir mamlakatga kelgani zahoti o’z diasporasi bilan bog’lanib, yordam olishga urinadi. Immigrant madadni asosan va aynan o’z yurtdoshlaridan oladi, rasmiy idoralar ikkilamchi manba”, - deydi mutaxassis.
Olga Gulina Rossiya jamiyati muhojirlarga ochilmayotganini afsus bilan e’tirof etadi.
“Migrantlar eng og’ir ishlarni bajarmoqda. Rossiya jamoatchiligi ular beqiyos yordam ekanini, soliqlarni to’layotganini tushunishi kerak”, - deydi Samara Yuridik Instituti eksperti.
