Mehnat bozorini puxta bilgan ekspertlar Amerika sanoatida millionlab ish o’rinlari yopilib ketganida kompyuter avtomatlash sohasini ayblaydi.
Bir misol: Qo’shma Shtatlar avtomobilsozlik sanoati 2015-yilda rekord sonda mashina ishlab chiqardi, ammo bugun xodimlar soni har qachongidan kam. Detroytda ishini yo’qotgan odamlar kelajak mavhum, deydi.
“Ford” kompaniyasida avvallari yuzlab xodimlar ishlagan. Ishning ko’pi qo’lda qilinar edi.
Bozorda raqobat kuchaygani sari kompaniyalar samarali, arzon, kamroq bilak kuchi talab qiladigan usullarni qidirishga tushdi.
Holli Stover kabi zavodda ishlagan millionlab xodimlar uchun bu yomon xabar edi. Po’lat firmasida yillar davomida mehnat qilgan ayolni ishdan haydashdi.
“Hali ham bo’lsa yaxshi ish topaman, tirikchiligimni qilaman degan umidim bor”, - deydi u.
Odamlarga ish topishda maslahat beradigan mutaxassislar yordamida Stover ish qidirmoqda. Tibbiy sug’urta bilan bog’liq xarajatlar bor. U o’qib, yangi ko’nikma orttirmoqchi.
Jorjtaun Universitetidan ekspert Entoni Karneval robotlar ko’paygani sari odamlar sanoatda daromadidan ayrilib boraveradi, deydi.
“1980-yillar boshidan buyon texnologiya ish o’rinlarini yeb borayotgan asosiy omildir. Bozorda ish joylari yo’qolishida 75 foiz hollarda aynan texnologiya aybdor. Robotlar, mashinalar odamlarning o’rnini egallayapti”, - deydi u.
Biroq Mehnat vaziri muovini Kris Lyu so’zlariga ko’ra, iqtisodiyot o’zgarishi oqibatida ishchilar oldida yangi imkoniyatlar ham ochilayapti. Albatta, ishchida buning uchun ko’nikma bo’lishi muhim. Kompaniyalarga murakkab texnika va komputer programmalarini yuritadigan xodimlar kerak.
“Iqtisodiyotda ajoyib o’zgarishlar ro’y berdi. Masalan, axborot texnologiyasi sohasida ish joylari va maoshlar keskin oshgan. Holbuki, 20-30 yil oldin bu industriya haqida hatto eshitmagan edik”, - deydi rasmiy.
Bu orada, Michiganda rasmiylar ishchilarga yangi ko’nikma o’rgatishning yo’lini topgan. Elektrik, duradgor, santexnik, payvandchi kabi yaxshi maosh to’lanadigan ustalarga shogird yollash haqida gap ketmoqda.
“Ish joyining o’zida kasb o’rganish keng tus olayapti. Bugungi iqtisodiyotga xos jihat bu. Chunki odamlar o’qishga qaytib, ikki-uch yil daromadidan ayrilgisi kelmaydi. Ishga joylashib, o’sha yerning o’zida ko’nikma egallash imkoni bor bugun”.
Greg Pitonyakning tashkiloti ishidan ayrilgan odamlarga yangi kasb o’rgatadi, ish beruvchiga qanday mutaxassislar kerakligini kuzatib boradi. Muammoda Amerika ta’lim tizimini ham ayblash kerak, deydi u. Kollejga kirishga urg’u berib, kasbiy faoliyatga, ishga tayyorlash haqida kam o’ylaymiz, deydi Pitonyak.
