Huquqi eng ko'p toptaladigan ishchilar – uy xizmatkorlari

Yangi tadqiqot natijalaridan ma’lum bo’lishicha, bugun dunyoda 52 milliondan ortiq odam uy xizmatkori. Ularning aksariyati ayollar. Xalqaro Mehnat tashkiloti tomonidan tayyorlangan hisobotda bunday ishchilarning ko’pi huquqiy himoyadan mahrum ekani aytilgan.

Xalqaro mehnat tashkiloti hisoboti, Behzod Muhammadiy

Xalqaro Mehnat tashkilotining xabar berishicha, uy ishlariga yollanganlarning aksariyati og’ir mehnat sharoitida ishlaydi va huquqiy himoya bilan ta’minlanmagan. Tashkilot bosh direktori o’rinbosari Sandra Polaskining aytishicha, eng ko’p diskriminatsiyaga uchraydigan va huquqlari poymol etiladigan ishchilar toifasi aynan uy xizmatchilaridir.

Ayniqsa, uyda yashab ishlovchi xizmatkorlar jismoniy, ruhiy yoki jinsiy tahqirlarga ko’p duch keladi. Ularning erkin harakatlanishiga ham to’siqlar qo’yishadi. Migrant uy xizmatkorlari qo’shimcha huquqbuzarliklarga ham duchor bo’ladi”, - deydi Xalqaro mehnat tashkiloti vakili.

Hisobotda uy xizmatkorlari bilan bog’liq uch masala tahlil qilingan. Bular ish vaqti, eng kam ish haqi darajasi va onalik uchun yaratilgan sharoitlardir. Ko’plab mamalakatlarda bu masalalar bo’yicha ishchilar huquqi qonun bilan himoya qilinmagan.

Xalqaro Mehnat tashkilotining aniqlashicha, dunyo bo’ylab uy xizmatkorlarining faqat 10 foizi umumiy mehnat qonunlari asosida himoya qilinadi. 30 foizga yaqini umuman qonuniy himoyaga ega emas.

Ishchilarning yarmidan ko’pi mehnat soatlariga chegara qo’yilmaganidan noliydi. 45 foizi haftalik dam olish soatlari va yillik haq to’lanadigan ta’til olish huquqidan bebahra. Xizmatkorlarning yarmidan ko’pi eng kam maosh uchun ishlashga majbur. Ayol ishchilarning uchdan biri onalikni muhofaza qilish yordamlari bilan ta’minlanmagan.

Rasmiy manbalarga ko’ra, uy xizmatkorlari eng ko’p bo’lgan davlatlar Osiyo, Lotin Amerikasi, Karib havzasi va Tinch okeani hududida joylashgan. Dunyo bo’yicha ayollarning 7,5 foizi uy mehnati bilan band bo’lsa, Yaqin Sharqda ishli har uch ayolning biri uy xizmatkori sanaladi.

Xalqaro Mehnat tashikiloti ma’lumotiga ko’ra, mamlakatlarning ichki hisobotlarida bu ma’lumotlar to’liq uchramaydi. Ayniqsa, Afrikadan olinadigan raqamlar haqiqatdan yiroq. Masalan, rasmiy manbalarda bu hududdagi uy xizmatkorlari soni 5,2 million ekani aytiladi. Aslida esa ularning soni bundan ancha yuqori, deydi tashkilotning ish sharoitlari bo’yicha mutaxassisi Martin Oets.

“Buning asosiy sababi shundaki, uy xizmatkorlari yoki uyda ko’rsatiladigan xizmatlar haqiqiy ish sifatida ro’yxatga olinmaydi. Shuning uchun Afrikadagi rasmiy manbalarda ular hisobga kiritilmaydi. Aslida Afrika uy xizmatkorlari eng ko’p bo’lgan hudud hisoblanadi”, - deydi mutaxassis.

Dunyo bo’ylab bu toifadagi xizmatchilar huquqlari eng ko’p toptalgan hududlar Osiyo va Yaqin Sharqda ekani aniqlangan. Ammo ijobiy o’zgarishlar bo’lishidan umidvormiz, deydi mehnat tashkiloti rasmiylari. Uy xizmatkorlari konvensiyasining qabul qilinishi ortidan ko’p mamlakatlarda bu boradagi ahvolni yaxshilash uchun amaliy ishlar boshlangan.

Masalan, hozirgacha Hindiston, Indoneziya, Braziliya va Bahrayn kabi dunyoning13 mamlakatida uy xizmatchilari ahvolini yaxshilashga qaratilgan islohotlar amalga oshirildi.