Yaqinda AQSh Kongressi Vakillar Palatasining Tashqi aloqalar bo'yicha qo'mitasi vakillari Markaziy Osiyo bo'ylab safarda bo'ldi. Respublikachi kongressmen Den Berton (Dan Burton) boshliq delegatsiya Qozog'iston, Qirg'iziston, Tojikiston va O'zbekistonda prezident va vazirlar bilan uchrashdi.
Aloqalarda Afg'onistondagi vaziyat, urushni tugatish rejasi va mintaqa davlatlari bilan bu borada ishlash asosiy o'rinda. Lekin qonunchilar va diplomatlarning qayd etishicha, inson huquqlari va demokratiya targ'iboti, shuningdek, biznes va iqtisodiy hamkorlik ham chetda qolmayapti.
Markaziy Osiyoga nisbatan siyosat bilan AQSh Kongressida Vakillar Palatasi Tashqi aloqalar qo’mitasining Yevropa va Yevrosiyo bo’yicha quyi qo’mitasi shug’ullanadi. Den Berton, Indiana shtatidan keksa respublikachi, ayni damda bu organ raisi.
Aloqalarda Afg'onistondagi vaziyat, urushni tugatish rejasi va mintaqa davlatlari bilan bu borada ishlash asosiy o'rinda. Lekin qonunchilar va diplomatlarning qayd etishicha, inson huquqlari va demokratiya targ'iboti, shuningdek, biznes va iqtisodiy hamkorlik ham chetda qolmayapti.
Markaziy Osiyoga nisbatan siyosat bilan AQSh Kongressida Vakillar Palatasi Tashqi aloqalar qo’mitasining Yevropa va Yevrosiyo bo’yicha quyi qo’mitasi shug’ullanadi. Den Berton, Indiana shtatidan keksa respublikachi, ayni damda bu organ raisi.
Qonunchi va uning yetakchiligidagi boshqa arboblar Markaziy Osiyodan bag’oyat boy va chuqur taassurotlar bilan qaytdi. Mintaqa poytaxtlari ko’rkam, xushmanzara va taraqqiy etgan davlatlarnikidan qolishmas ekan, deydi Berton. Hukumatlar delegatsiyani quchoq bilan kutib olgan.
Kongressmen nazarida, Amerika Markaziy Osiyo bilan real va amaliy hamkorlikka urg’u berishi kerak. Sharqu g’arbni bir-biriga bog’lovchi bu strategik mintaqa Afg’onistondagi harbiy harakatlarni quvvatlash va yakunlashda muhim rol o’ynamoqda, deydi u.
Lekin 2014-yildan keyin nima bo’ladi? Tinch va barqaror Afg’onistondan hamma manfaatdor, ayniqsa qo’shni Markaziy Osiyo, ammo bu mintaqa ham xavfsiz va farovon bo’lishi uchun Amerika yordamni oshirmasa bo’lmaydi, deydi Berton.
Qo’shma Shtatlar Markaziy Osiyo xalqlarini har tomonlama quvvatlashi, nafaqat rahbarlar bilan yaqindan ishlashi, balki fuqaro jamiyati va oddiy aholi dardiga quloq tutishi kerak, deydi kongressmen.
“Vashington inson huquqlari va demokratiya targ’ibotini chetga surib qo’ygan degan noto’g’ri tushunchani yengishimiz lozim”, - deydi Berton.
Mintaqada Rossiya va Xitoy ulkan ta’sirga ega ekan, Amerika o’ziga xos bir rol o’ynashi, konkret strategiyaga asoslangan holda konkret loyihalarni amalga oshirishi, ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatni yaxshilovchi dasturlar bilan chiqishi kerak, deydi respublikachi arbob.
Ogayo shtatidan respublikachi qonunchi Jin Shmit xonim (Jean Schmidt) fikricha, AQSh O’zbekiston va Tojikiston singari huquq muntazam ravishda buziladigan davlatlarda qonun ustuvorligi va mustaqil adliyaga ko’proq ahamiyat qaratishi kerak.
Hukumatlar bilan bu borada ochiqchasiga gaplashish, hamkorlikni kengaytirish evaziga demokratiya targ’ibotini ham oshirish kerak. AQSh, shuningdek, tabiiy zaxiralarga boy Markaziy Osiyoga bu mahsulotlarni jahon bozoriga osonroq olib chiqishi uchun ko’maklashishi lozim, deydi u. Gapdan ishga o’tish kerak, deydi Kongress a’zosi.
“Millionlab dollar pulimiz, xalqimiz haqqi, o’lkadagi ochko’z va yulg’ich rahbarlar cho’ntagiga tushmayapti deb kafolat bera olasizmi?”- deya so’raydi u Markaziy Osiyo bilan aloqalarga javobgar Robert Bleykdan.
Kongressmen Marino deydiki, AQSh biror bitim yoki shartnoma imzolayotganida, mablag' maqsadga muvofiq ishlatilishini talab qiluvchi, aks holda konkret shart qo'yishi kerak.
Bleyk, Davlat departamenti rasmiysi, Amerika berayotgan moliyaviy va boshqa turdagi yordam haqida ma’lumot maxfiy emas, deydi. Qay davlatga nima sabab qancha mablag’ ajratilayapti va qay dasturlarga sarflanayapti, hammasi hisob-kitob qilinadi, deydi u.
Bosh diplomat sifatida Kongress a’zolari oldida hisobot berar ekan, Bleyk Amerika Afg’onistonga yuk tashish, urushni tugatib u yerdan qo’shin va qurol-aslahani olib chiqishda Markaziy Osiyo bilan yaqindan ishlashi zarur ekanini eslatadi.
Mintaqa xavfsizligi yo’lida hissa qo’shish, terrorizm va qoradori savdosiga qarshi kurash, biznes va sarmoya qatorida huquq va demokratiya bobida ham faol harakat qilish lozimligini tan oladi. Amerika mintaqada o’ziga xos ijobiy rol o’ynashni istasa, deydi u Obama ma’muriyati nomidan gapirar ekan, Rossiya va Xitoy bilan bellashmasligi, balki ular bilan hamkorlik qilishi zarur.
Maqsad – Markaziy Osiyo birdam va tinch mintaqa bo’lsin; odamlar, mahsulotlar va g’oyalar erkin harakat qila olsin. Lekin AQSh diplomatlari, ekspertlari va yaqinda mintaqada bo’lib qaytgan qonunchilar ham bu azaliy niyatlar hali-beri ro’yobga chiqmasligini biladi. Jamiyatni rivojlantiradiganlar - uning a’zolari, tashqi dunyo, xususan Amerika faqat yordamlashishi mumkin, deydi ular.
