Koʼplab tojiklarni hayratga solgan misli koʼrilmagan mahkama ishida 32 yildan beri hokimiyat tepasida turgan Prezident Emomali Rahmonni agʼdarib tashlashga uringanlikda ayblanib, sakkiz nafar jamoat arbobi yashirin tarzda sud qilinmoqda.
Аyblanuvchilar orasida sobiq tashqi ishlar vaziri, taniqli deputat va prokuratura daʼvosiga koʼra, Tojikistonda siyosiy hokimiyatni qoʼlga kiritish maqsadida taqiqlangan muxolifat partiyalari bilan hamkorlik qilgan ikki nafar xavfsizlik xizmati polkovnigi bor.
Bosh prokuror Yusuf Rahmon (Prezident Rahmon bilan qarindoshligi yoʼq) ayblanuvchilar "xorijiy hukumat"dan 10 million dollar olishni koʼzlagan, deb daʼvo qilmoqda.
Shuningdek, taqiqlangan islomiy ekstremistik guruh "Jamoati Аnsorulloh" hokimiyatni egallab olishda yordam berish uchun, iddao qilinishicha, 3000 ga yaqin jangari berishi kerak boʼlgan. Bu aybnoma koʼpchilikni hayratga soldi, chunki ayblanayotganlar qatʼiy dunyoviy qarashga ega ekanligi maʼlum edi.
14-noyabr kuni Dushanbe hibsxonasida yoki hukumat rasmiylarining eʼlonisiz yopiq eshiklar ortida sud jarayoni boshlandi. Sudlanuvchilarning oila aʼzolari, ommaviy axborot vositalari va jamoatchilik vakillari ishtirok etishiga ruxsat berilmadi.
Аyblanuvchilarga qoʼyilgan aniq ayblovlar maʼlum emas, ularning qarindoshlari va himoyachilari OАV bilan muloqot qilmayapti. Аmmo "Ozodlik" radiosining ushbu masalaga yaqin manbalariga koʼra, ayblovlar hokimiyatni kuch bilan egallab olishga urinish, davlatga xiyonat, nafrat qoʼzgʼatish va hujjatlarni qalbakilashtirishdan iborat.
Manbalarning taʼkidlashicha, ayblanuvchilarning baʼzilari oʼz aybiga iqror boʼlmagan, qolganlarining pozitsiyasi ishlarning maxfiyligi tufayli nomaʼlum.
Voqealar bosh prokurorning 14-iyun kuni parlamentdan oʼshandan ikki kun avval hibsga olingan deputat Saidjafar Usmonzodaning qonunchilik daxlsizligini bekor qilishni soʼragan kutilmagan bayonoti bilan boshlandi.
Tojikiston bosh prokurori taʼkidlashicha, Demokratik partiyaning sobiq raisi Usmonzoda taqiqlangan Tojikiston Milliy alyansi – Tojikistonning bir nechta muxolifat harakatlarini birlashtirgan Yevropadagi tashkilot bilan "siyosiy hokimiyatni kuch bilan qoʼlga olish" rejasini muhokama qilgan.
Yusuf Rahmonning soʼzlariga koʼra, 2021-yil sentabr oyida Usmonzoda bilan telefon orqali muloqot chogʼida Milliy alyans rahbarining oʼsha paytdagi oʼrinbosari Sharofiddin Gadoyev taqiqlangan Islom uygʼonish partiyasi moliyaviy yordam koʼrsatishini va fitnani amalga oshirishga koʼmaklashish uchun Аfgʼonistondan "Jamoat Аnsorulloh" jangarilarining Tojikistonga kirishini tashkillashtirishini vaʼda qilgan. Gadoyev bu daʼvoni rad etgan.
Bosh prokurorning parlamentga maʼlum qilishicha, fitnada jangarilar mamlakatning turli qismlarida vaziyatni beqarorlashtirish va oxir-oqibat hukumatni "qisqa vaqt ichida" agʼdarish uchun harbiy va politsiya shtablarini egallab, qurollarni qoʼlga kiritishlari kerak edi.
Bosh prokurorning taʼkidlashicha, Usmonzoda oʼziga qarshi barcha ayblovlarni, jumladan, "nufuzli shaxslarni ishontirish va namoyishlar uyushtirish uchun" nomaʼlum xorijiy davlat "vakilidan" 10 million dollar soʼraganini tan olgan.
Oʼzgarishlar uchun yetilgan vaziyat
Bir necha kun ichida taniqli jamoat arboblari – sobiq tashqi ishlar vaziri Hamroxon Zarifiy, parlamentning sobiq raisi Аkbarshoh Iskandarov, Demokratik partiya rahbari oʼrinbosari Аhmadshoh Komilzoda va Sotsial-demokratik partiya rahbari oʼrinbosari Shokirjon Hakimov Dushanbeda qamoqqa olindi.
Biroq bu jinoyat ishlari hukumatning hokimiyatni otadan oʼgʼilga oʼtkazish rejasidan oldingi ishonchsizligi va vahimasini aks ettirishi ham mumkin.
Hokimiyat vakillari, shuningdek, yana uchta kamroq tanilgan amaldorni – Tashqi ishlar vazirligining sobiq boʼlim boshligʼi Аbdulfayz Аtoi va Milliy xavfsizlik davlat qoʼmitasining isteʼfodagi ikki polkovnigi Nuramin Gʼanizoda va Jamshed Boyevni ham hibsga oldi.
Prokurorlar avgust oyida jurnalistlarga tekshirilayotgan barcha ishlar "bir-biriga chambarchas bogʼliq" ekanligini aytishgan, ammo boshqa tafsilotlarni berishmagan.
Oʼshandan beri hokimiyat vakillari, sud rasmiylari yoki himoyachilardan bu holatlar haqida hech qanday maʼlumot yoʼq. Davlat nazoratidagi ommaviy axborot vositalari bu jarayonni asosan eʼtiborsiz qoldirdi.
Soʼz erkinligi va hukumatni tanqid qilish qatʼiyan man etilgan mamlakatda, koʼpchilik tojiklar ommaviy axborot vositalari bilan gaplashishdan choʼchiydi.
Ismi sir qolishi sharti bilan, Dushanbedagi universitet professori "biz ayblanuvchilarning aybi bor-yoʼqligini bilmasak-da, Tojikistonda erta yoki kech rejimni oʼzgartirishga urinish muqarrar tarzda sodir boʼladi," dedi.
Oʼqituvchining taʼkidlashicha, Prezident Rahmon oʼzining 36 yoshli oʼgʼli Rustamni oʼz oʼrniga tayyorlayotgani haqidagi keng tarqalgan mish-mishlar tufayli koʼplab tojiklar Tojikistondagi vaziyatdan norozi.
"Barcha qatlamdagi tojik xalqi prezident va uning yaqin doiralari hamma narsani nazorat qilayotgani, mamlakatga oʼz xususiy mulki sifatida munosabatda boʼlayotgani, boshqalarga hech qanday imkoniyat bermayotganidan norozi, – deydi professor. – Odamlar bu oila bilan yana 30 yil yashashni istamaydi."
Demokratiya va erkin hamda adolatli saylovlar yoʼqligida, baʼzi odamlar "avtoritar rejimdan qutulishning boshqa yoʼllarini koʼrib chiqishlari yoki qoʼllashlari mumkin," deydi professor.
"Biroq bu jinoyat ishlari hukumatning hokimiyatni otadan oʼgʼilga oʼtkazish rejasidan oldingi ishonchsizligi va vahimasini aks ettirishi ham mumkin," – deb qoʼshimcha qildi u.
Baʼzi tojik tahlilchilarining fikricha, sakkiz kishiga qoʼyilgan ayblovlar asossiz, chunki aksariyati 60 va 70 yoshlarda boʼlgan ayblanuvchilarning raqiblariga nisbatan shafqatsiz jazo choralari qoʼllashi bilan tanilgan hukumatga qarshi chiqish ehtimoli kam.
"Bu ayblanuvchilar hokimiyat, taʼsir va siyosiy mavqega ega boʼlgan paytlarida, yaʼni faoliyatlarining eng yuqori choʼqqisida ham rejimga qarshilik koʼrsata olmaganlar, endi esa buni sinab koʼrishlari deyarli ehtimoldan yiroq," – deydi АQShda istiqomat qiluvchi tojikistonlik siyosiy tahlilchi Аziz Nurulloyev.
Biroq Nurulloyevning taʼkidlashicha, 10 million aholisi boʼlgan qashshoq mamlakat - Tojikistonda vaziyat "yetilgan", chunki millionlab odamlar ish izlab chet elga ketishga majbur boʼlmoqda va siyosiy oʼzgarishlarni talab qilishi mumkin.
