Chernobildan Fukushimagacha. Atom falokati tarixi

Yadro energiyasi elektr quvvati olishning toza va muqobil yo'li hisoblanadi. Ammo 11-mart kuni Yaponiyani kuchli zilzila va sunami urib, Fukushima atom elektrostansiyasi ishdan chiqdi. Atrof-muhit va inson salomatligi tahdid ostida. Bundan oldin ham avariyalar sodir bo'lgan, lekin Fukushima falokati atom xavfsizligiga doir munozaralarni jiddiy tus oldirdi.

Bir oy oldin Yaponiyani salkam to'qqiz ballik zilzila qalqitdi. Bu o'z navbatida sunamiga turtki berib, zilziladan omon qolgan joylar qaqshadi. Tokiodan 250 kilometr naridagi Fukushima atom elektr stansiyasi zarar ko'rgan ob'yektlardan biri bo'ldi.

Qo'shaloq ofat inshootdagi reaktor sovitgichlari faoliyatini ta'minlovchi elektr quvvatini ishdan chiqardi. Favqulodda choralarga qaramay reaktor qobig'ining harorati xavfli darajaga ko'tarildi.

Avariyadan bir kun o'tib, reaktorlardan biri joylashgan bino portladi. Ikki kundan so'ng boshqa reaktor binosida portlash yangradi. Yana bir kundan keyin uchinchi reaktor binosida ham o'xshash voqea yuz berdi. Natijada xavfli radiatsiya tarqalib, inson hayoti va atrof-muhitga tahdid solishda davom etmoqda.

Fukushima atrofidagi radiusi 20 kilometr zonadan odamlar evakuatsiya qilinadi boshladi. Salkam yarim million odam uyini tark etdi. Inshootdan uzoq bo'lmagan boshqa joylarda yashovchi aholi muntazam ravishda tekshiruvdan o'tkazilmoqda.

Stansiyada nurlanish kuchayar ekan, ishchilar ham bir necha kunga evakuatsiya qilindi.

Fukushima falokatini nazorat etayotgan rasmiylar atom reaktorlari joylashgan, beton va po'latdan qilingan rezervuarni sinchkovlik bilan tekshirmoqda. Radiatsiya rezervuar ichida qoladi. Ammo ayrim xavotirlarga ko'ra, Fukushimadagi rezervuarlardan biri ishdan chiqqan bo'lishi mumkin.

Atom energiyasi bo'yicha xalqaro boshqarma vakili Fillip Jamening aytishicha, bu inshootlar muhim rol o'ynaydi.

"Rezervuar radiatsiyaning tashqariga chiqishiga g'ov bo'luvchi to'siqlardan biridir. Avariya sodir bo'lsa, atrof-muhit va aholini nurlanishdan muhofaza qilish zarur", - deydi Jame.

25 yil burun insoniyat tarixida eng dahshatli atom avariyasi sodir bo'ldi. 1986-yilning 26-aprelida Ukrainaning Chernobil atom elektrostansiyasidagi to'rtinchi reaktor qizib ketib portlashi natijasida reaktor joylashgan binoning tomi vayron bo'ldi.

Radiatsiya atmosferaga tarqalib, Chernobildan shimolda joylashgan Pripyat shahrini qamray boshladi. Chernobildagi reaktorlar rezervuarlar bilan himoyalanmagan edi. To'rtinchi reaktordagi yadro yonilg'isi va uni o'rab turgan grafitni olov olib, uni havodan vertolyotlar yordamida o'chirishga harakat qilishdi, ammo behuda. Alanga bir necha kun davom etdi.

Shamol havodagi radioaktiv zarralarni avval Ukraina, Belarus, Rossiya, so'ng Skandinav davlatlari, Britaniya va Yevropaning boshqa mamlakatlariga uchirdi.

Pripyat shahri yopilib, Chernobildan 30 kilometr radiusda yashovchi aholining barchasi evakuatsiya qilindi.

Portlashdan keyin hosil bo'lgan vayronalarni tozalash uchun Chernobilga minglab odamlar yuborildi. Fojiada zarar ko'rgan reaktor va radioaktiv yonilg'ini saqlash uchun maxsus sarkofag qurildi.

Bir vaqtlar 50 ming aholisi bo'lgan Pripyat bugun o'lik shahar. O'sha paytdan qolgan uylar, maktablar va boshqa joylar xarobaga aylanib, tabiat o'z domiga tortmoqda. Shaharga kirish uchun maxsus ruxsatnoma olish lozim.

Sovet Ittifoqi hukumati portlashda 31 kishi o'lgan deb xabar qilgan edi. Jahon sog'liqni saqlash tashkilotiga ko'ra, vayronalarni tozalash uchun safarbar etilganlardan 2200 ga yaqini radiatsiyadan o'lishi kutilmoqda. Tashkilot jami to'rt ming odam nobud bo'lishini bashorat qilib, qolganlar rak kabi radiatsiya bilan bog'liq kasalliklardan o'lishini aytmoqda.
Chernobil fojiasidan yetti yil oldin, 1979-yil 28-martida AQShning Pensilvaniya shtatidagi Uch millik orol atom elektrostansiyasida noxush voqea ro'y berib, reaktor rezervuari muhim ekanini namoyish etdi.

Reaktorni sovituvchi suv ta'minotida uzilish bo'lib, ikkinchi reaktorda yadro yonilg'isi qisman eridi. Biroq rezervuarga zarar yetmay, radioaktiv modda tashqariga chiqmadi.

O'sha hodisa sabab AQShda atom energiyasi sohasida xavfsizlik standartlari kuchaytirildi.

Yadro energiyasi instituti vitse-prezidenti Toni Pyetranjeloning aytishicha, ishni muntazam ravishda nazorat qilib, takomillashtirishga ehtiyoj tug'ildi. Mutaxassislar tayyorgarligini oshirib, favqulodda rejalash salohiyatimizni yaxshilamoqdamiz, deydi u.

Jahon bo'ylab atom energiyasi operatorlarining xulosasi bir: xavfsizlik ustuvor masala. Uni yaxshilash uchun esa stansiya faoliyatini doimo tekshirib, xodimlar bilimini oshirish lozim.