O’zbekiston mustaqillikning 23 yilligini tantana qilar ekan, uni suveren davlat sifatida birinchilardan bo’lib tan olgan Qo’shma Shtatlar Toshkentda elchisini yangilash arafasida. Uch yildan beri O’zbekistonda bosh diplomat vazifasida o’tirgan Jorj Krol, Senat tasdiqlasa, qo’shni Qozog’istonga elchi sifatida o’tadi. Uning o’rniga hozir Qirg’izistonda elchilik qilayotgan Pamela Spratlen ko’rsatilgan. Spratlen ham hali yangi lavozimga tasdiqlanmagan.
Elchi Krol bilan Toshkentdagi idorasida bog’landik. Doimo xushchaqchaq diplomat Toshkentda yakshanba kungi Mustaqillik tantanalarida qatnashadi va uning aytishicha, elchixonada ham bayram sharafiga osh damlangan.
“Men O’zbekiston xalqiga baxt-saodat, tinchlik, farovonlik va mustahkam sog’lik tilayman”,- deydi elchi o'zbekchada.
Jorj Krol Toshkentga tayinlanishidan oldin Belarusda elchilik qilgan. Undan keyin AQSh Davlat departamentida Markaziy Osiyo bilan aloqalarga mas’ul bo’lgan. O’zbek va rus tillarini biladi. O’zbekistonga, uning xalqi va madaniyatiga muhabbati cheksiz ekanini aytadi.
Bu yili AQSh Mustaqillik kuni oldida Toshkentda omma oldida gapirganida, elchi shunday degan edi:
"O’tgan yillar davomida men bu mamlakat va uning xalqiga deyarli o’zimniki singari oshiq bo’lib qoldim.
Men bu g’aroyib yurtning turli burchaklariga – tog’ va cho’llari, daryo va vodiylari, afsonaviy shaharlari va mo’jaz qishloqlariga sayohat qildim. Qayerga borgan bo’lsam, faqat samimiyat va mehmondo’stlik hamda o’z mamlakatimga bo’lgan qiziquvchanlikka guvoh bo’ldim.
Elchi bo’lib ishlagan davrimda Qo’shma Shtatlar va O’zbekiston o’rtasidagi munosabatlar ancha rivojlanganidan faxrlansam ham, shuni bilamanki, munosabatimizda katta yutuqlarga erishish uchun hali yana ko’p ishlar qilinishi kerak.
Men aloqalarimiz ijobiy tomonga o’zgargani, munosabatlarimiz kengaygani va chuqurlashganidan xursandman.
Biroq, shuni tan olishim kerakki, bu mamlakatda ekanman, O’zbekiston xalqi menga men ularga bergan narsadan ko’proq narsani taqdim etdi.
Siz menga o’zingizning qadimiy tarixingizni, go’zal tilingiz va she’riyatingizni, yoqimli musiqangizni, chuqur oilaviy qadriyatlaringizni, farzandlaringizga bo’lgan mehrni, kattalarga bo’lgan hurmatni, kuchli diniy e’tiqod va bag’rikenglikni, qiyinchlik onidagi bardoshni, o’ziga xos badiiy qobiliyat va ajoyib hunarmandchilikni, erkinlikka bo’lgan muhabbat va ozodlik uchun jon fido qilishni, mehnatkashlikni, hazil-mutoyiba tuyg’usini, va albatta taomni ishtaha bilan iste’mol qilish hamda zavqu shavqqa to’lib raqsga tushishni o’rgatdingiz.
Bu yerdan olib ketadigan xotiralarim butun umr meni tark etmaydi. O’zbekiston har doim mening, mening hayotim va orzularimning bir bo’lagi bo’lib qoladi."
Ingliz tilidagi chiqishni mana bu yerda tomosha qilishingiz mumkin:
“Qaniydi, yurtdoshlarim O’zbekiston haqida ko’proq bilsa”,- deydi Krol. “Amerikaga borganimda qayerda ishlayotganimni aytib, O’zbekistonni kartadan ko’rsataman. Ko’pchilik bilmaydi. Samarqand, Buxoro singari qadim shaharlar haqida eslatsangiz, ba’zilar “ha, shu mamlakatmi?” deydi. O’zbekistonni keng targ’ib qilish kerak. Amerikaliklar uni yaxshiroq tanishi kerak”,- deydi diplomat.
Elchi deganda odamlar juda qudratli bir shaxsni tushunadi. Dabdabali, oliy va iltifotga to’la bir kursi ko’z oldimizga keladi. Real olib qarasak, deya so’raymiz Jorj Kroldan, elchi bo’lish qanchalik kuchli? Elchi nimaga qodir va nimaga qodir emas?
“Elchi bo’lish bu ikki davlat va xalq orasida ko’priq vazifasini o’tash”,- deydi diplomat. “Men O’zbekiston xalqi va ommasiga AQSh siyosatini tushuntirish bilan birga xalqim qadriyatlari, madaniyati va udumlarini ham tushuntirib berishim kerak. Jamiyatimiz ijtimoiy-madaniy jihatdan juda boy, xilma-xil. Shu o’rinda men o’z hukumatimga ham O’zbekiston siyosati, bu xalq madaniyati va qarashlarini ham tushuntirishim lozim, toki Vashington gap nimada ekanini anglasin, tomonlar bir-birini yaxshiroq bilsin”,- deydi Krol.
AQSh Davlat kotibi Jon Kerri O'zbekiston va Qirg'izistonni mustaqillikning 23 yilligi bilan qutlab, har ikki davlatga ezgu tilaklar yo'lladi. Vashington hamkorlikni kengaytirishga bel bog'lagan, deydi Kerri.
Krol diplomat sifatida 32 yillik tajribaga ega. Har bir vazifaning o’z qiyinchiligi bor. Diplomat bizga bu borada ham gapirib berdi. Toshkentda olingan saboqlarga to’xtaldik. Ostonaga qanday o’gitlar bilan borayotgani haqida gaplashdik. Pragmatik o’ylaydigan diplomat sifatida erkinlik va demokratiya targ’iboti qanday olib borilishi to’g’risida ham Jorj Krol bizga o’z fikr-mulohazalarini bildirdi. Erkinlik, huquq va oshkoralik targ’iboti, boshqalarga yoqadimi yo’qmi, AQSh tashqi siyosatining asosiy yo’nalishlaridan biri.
Krolning tanqidchilari ko’p. Ular nazarida diplomat O’zbekiston hukumati bilan haddan tashqari ko’p murosa qilib yuborgan, ya’ni Karimov ma’muriyatining aybli tomonlarini ochiq tanqid qilmagan, xususan, inson huquqlari toptalishiga ko’z yumgan. Elchi Krol bu tanqidni asossiz deb hisoblaydi. Muloqotsiz, yuzma-yuz muzokara qilishga o’rganmay turib, bir-birining fikr-qarashlarini tushunmay, tan olmay turib, biror yutuqqa erishish mumkin emas, deydi u biz bilan suhbatda.
O’zbekistonda yil oxiriga borib parlament saylovlari, 2015-yilning martida esa prezident saylovlari bo’lishi kutilmoqda. Amerika bu borada qanday pozitsiyada? Yangi elchiga Krolning maslahati qanday? Bu haqda ham undan so’radik.
Intervyuni to’liq holda internetda saytimiz amerikaovozi.comda tinglashingiz mumkin, efirga esa yakshanba kungi dasturimizda to’liq holda uzatamiz.
Quyida esa AQSh elchixonasidagi tadbirni tomosha qiling:
