Prezident Barak Obama bugun xalqqa murojaat qilib, AQSh qarzini to'lay olishi uchun Kongress bu boradagi cheklovlarni o'zgartirishi kerak dedi.
Hozirda Amerika 14 triilion 294 milliard dollardan ortiq qarz ololmaydi. Lekin bugun deyarli bu raqamga yetib bo'lindi. 2 avgust - oxirgi muddat. Ungacha prezident va qonunchilar bu borada kelishib olishi va Kongress qarz miqdorini oshirishga ruxsat berishi lozim.
Xorijiy kreditorlar va o’z fuqarolari oldidagi moliyaviy majburiyatlarini doimo vaqtida, a’lo darajada bajarib kelgan Amerika hukumati tarixda ilk bor “defolt” holatiga tushishi, ya’ni qarzni to'lay olmasligi mumkin.
Eng katta miqdordagi qarzlar Xitoy (1 trillion dollardan ortiq) va Yaponiyadan (900 milliard) olingan.
Daromad va kamomad orasidagi farqni qanday kamaytirish xususida Vashingtonda siyosiy jang ketmoqda.
Oq Uy va respublikachilar hukmron Vakillar Palatasi sarfiyat va soliqlar borasida turlicha pozitsiyada.
Demokratlar, shu jumladan, prezident, eng boy tabaqa ko'proq soliq to'lashi kerak desa, respublikachilar "yo'q" deb turib olgan. Ular nazarida ijtimoiy himoya uchun ajratiladigan mablag'ni qirqish kerak.
"Dunyo bizni tomosha qilmoqda. Keling, jahon ahliga biz hali ham qudratl davlat ekanimizi isbotlaylik. Bir yoqadan bosh chiqarib, moliyaviy muammolarni hal etish yo'lida birga ishlay olishimizni ko'rsataylik",- dedi Obama.
Muammolarga qaramasdan Amerika hamon global maydonda eng yirik iqtisodiy tizim va kuchga ega. Yillik yalpi milliy daromad qariyb 15 trillion dollar. Dunyo bo'ylab milliarderlarning 35 foizga yaqini shu mamlakatdan. Daromad yuqori, lekin xarajat undan-da yuqori va shuning hisobiga byudjetdagi yetishmovchilik miqdori ham oshib bormoqda. Bu yilgi kamomad 1,5 trillionga yetishi mumkin.
"Demokratiya degani bir-birimizning yo'limizni to'sib, achchiq so'zlar almashib, zarur qarorlar qabul qilishdan bosh tortish emas, balki o'z g'oyalarimizni bir-birimizga tushuntirib, xalq manfaati uchun murosa qilish degani", - deydi prezident.
Vakillar Palatasi spikeri Jon Beyner fikricha esa murosa qilmayotgan prezidentning o'zi.
Obama nutqidan keyin Beyner Kapitoliydan turib xalqqa murojaat qilib, Amerika o'z qarzini vaqtida to'laydi, hech qanday inqiroz bo'lmaydi, dedi.
"Biz ertangi kunni o'ylab, xarajatni kamaytiring deyapmiz. Prezidentga bu gap yoqmayapti", - deydi Beyner.
Obama esa xarajat u prezidentlikka kelishidan oldin ham yuqori bo'lganini, Amerika uzoq yillardan beri ko'rpaga qarab oyoq uzatmay qo'yganini, Afg'oniston va Iroqdagi urush bu davlatga juda qimmatga tushganini eslatmoqda.
"Sarf-xarajatni kamaytirish kerak, bu haqda gap bo'lishi mumkin emas",- deydi Obama. "Lekin bu uzoq vaqt va ehtiyotkorlik talab qiladigan jarayon. Qarzni esa o'z vaqtida to'lab turishimiz kerak. Bu bahslashadigan masala emas",- deydi Obama.
Hozirda Senat va Vakillar Palatasida davlat qarzi va byudjetdagi kamomadni qanday kamaytirish borasida ikki turlicha qonun loyihasi muhokamada.
Obama bugungi murojaatida respublikachilarga ulardan chiqqan prezident Ronald Reyganning 1980-yillarda tutgan yo'lni eslatdi. Reygan "muvozanatli yo'l" dan borgan, ya'ni ham ijtimoiy himoyani qirqqan, ham soliqni oshirgan.
Senatda hukmron demokratlar sardori Garri Rid xarajatni 2,7 trillion dollarga kamaytirish va qarz miqdorini kelasi bir yilga oshirishni ko'zlovchi reja taklif qilgan. Obamaga bu ma'qul.
Hozirgi kelishmovchiliklar ortida Respublikachilar partiyasining bir qismi bo’lmish “Choychilar” harakati, o’ta konservativ guruh vakillari turibdi. Vakillar Palatasida ularning 100 a’zosi bor va ular “defolt” balki Amerikaning ko’zini ochar, qarzni to’lay olmaslik davlatni kamroq pul sarflashga majbur qilar, deya Respublikachilar partiyasiga bosim o’tkazmoqda.
Demokratlar deydiki, spiker Beyner va uning safdoshlari “choychilar” qo’lida o’yinchoq. Ularsiz partiya palatada ko’pchilik o’rinni egallay olmaydi va shu bois ular bu o’ta konservativ to’da nog’orasiga o’ynashga majbur.
Vakillar Palatasi spikeri Beyner kechagi nutqida o’z rejasini e'lon qildi. Unga ko'ra, xorijdan qarz olish miqdori 1 trillion dollarga oshiriladi. Lekin ko'plab ijtimoiy dasturlarga mablag' kesiladi. Soliq oshirilmaydi.
Loyiha muhokamaga qo’yiladi, ovoz berilib, tasdiqlansa, unga imzo chekish prezidentga havola, deydi Beyner, shu tariqa inqirozning oldi olinadi.
Obama nazarida esa respublikachilar murosa o’rniga, prezidentni majburlash harakatida.
Har ikki tomonning talablarini birdek aks ettirgan, eng muhimi boy tabaqa emas, “butun xalq manfaatini ko’zlovchi qonun loyihasiga qo’l qo’yaman”,- deydi Obama.
“Amerikaliklar Vashingtondagi siyosiy o’yinlardan to’yib ketgan, keskinlikni bas qilib, murosa yo’lidan borishimiz kerak”, - deydi prezident.
“Amerika xalqi hokimiyatga ikki partiya a’zolarini saylab, boshqaruv demokratik bo’lsin degan. Siz esa bu o’yinlar bilan hukumatni ishdan chiqarish harakatidasiz. Barcha fuqarolardan iltimosim shuki, Kongressdagi vakilingizga uni nima uchun Vashingtonga yuborganingizni eslatib qo’ying. Muvozanat va murosasiz oldinga siljimaymiz”,- dedi Obama kecha yurtdoshlariga qilgan murojaatida.
