O'zbekiston Tashqi ishlar vazirining birinchi o'rinbosari Abdulaziz Komilov boshchiligidagi delgatsiya bu hafta Vashingtonga safar qilib, AQSh Mudofaa vazirligi, Davlat departamenti va Oq Uy rasmiylari bilan muloqot qilmoqda.
Afg'oniston yuzasidan hamkorlik va aloqalarni qanday kengaytirish ustida so'z ketmoqda.
Komilov hafta boshida Davlat kotibi muovini Vilyam Byorns bilan uchrashgan. Bugun, 8 sentabr kuni, Pentagonda AQSh Mudofaa vaziri o'rinbosari Mishel Flornoy xonim bilan ko'rishgan.
Bugun, shuningdek, O'zbekistonning oliy martabali rasmiysi Oq Uyda prezident Barak Obamaning xavfsizlik masalalari bo'yicha maslahatchisi muovini Denis Makdona bilan ham muzokara qildi.
Dunyo bo'ylab huquq himoyasi bilan mashg'ul Human Rights Watch (video) tashkiloti esa AQSh Kongressini O'zbekiston hukumati bilan hamkorlikni cheklovchi choralarni bekor qilmaslikka chaqirmoqda.
2004-2005 yillarda qabul qilingan qarorlarning asosiy mazmuni shundan iboratki, O'zbekistonda inson huquqlari bilan bog'liq ahvol yaxshilanmas va bu amalda yaqqol isbotini topmas ekan, Qo'shma Shtatlarning bu davlat bilan siyosiy, iqtisodiy va harbiy aloqalari cheklanadi.
Lekin O'zbekiston bilan Afg'oniston yuzasidan til topishgan Obama ma'muriyati Kongressdan bu cheklovlarni olib tashlashni va hamkorlikni kengaytirish uchun zamin yaratishni so'ramoqda degan xavotirlar bor. Rasmiylar buni rad etadi va nimaiki ish qilinsa, ikki xalq manfaati uchun xizmat qiladi deya ta'kidlaydi.
Gap cheklovlarni bekor qilishda emas, deydi mas'ul rasmiylar, balki Afg'onistondagi missiya ahamiyatini hisobga olgan holda, ayrim jabhalarda istisno qilish, masalan harbiy tayyorgarlik yoki malaka oshirish sohasida.
Inson huquqlari tashkilotlari, xususan Human Rights Watch nazarida bu harakat - Markaziy Osiyodagi eng repressiv hukumatlardan biriga katta sovg'a.
"Arab dunyosida inqiloblar yuz berib, diktatorlarga qarshi qozg'olonlar avj olgan bir paytda", - deya bildiradi Human Rights Watch, "Obama ma'muriyati ulardan birini siylash ilinjida".
"Bu nafaqat O'zbekiston xalqiga, balki Amerikaning uzoq muddatli manfaatlari va nufuziga ham zarar keltiradi",- deydi Xyu Vilyamson, tashkilotning Yevropa va Markaziy Osiyo bo'yicha direktori.
Qo'shma Shtatlar Afg'onistondagi qo'shinlarni zarur vositalar bilan ta'minlashda O'zbekiston hududidan foydalanadi. Respublika - Shimoliy Ta'minot Tizimi sifatida tanilgan va noharbiy yuk tashiladigan yo'nalishning bir qismi. O'zbekiston bundan moliyaviy foyda ko'rmoqda. Hukumat qo'shni davlat va shu tariqa o'z xavfsizligi yo'lida G'arb bilan ishlayotganidan mamnun ekanini ta'kidlab keladi.
Huquq himoyachilarining xavotiri shuki, Amerika Afg'onistondagi maqsadlari ketidan chopib, O'zbekistonda xalq ezilayotganiga ko'z yummoqda.
Kongress qo'ygan cheklovlar tarixi 2002 yilda AQSh va O'zbekston orasida imzolangan va keyinchalik chetga surilgan strategik hamkorlik bitimidagi shartlar bajarilmaganiga borib taqaladi.
Bu hujjatda O'zbekiston tomon kuchli va ochiq jamiyat qurish, fuqarolarning huquq va erkinligini ta'minlash, ko'p-partiyaviy va demokratik tuzum barpo etish va islohotlar olib borishga so'z bergan.
Islom Karimov va uning hukumatining qayd etishicha, bu ishlar qilinmoqda. O'zbekiston o'z yo'lini tanlagan va astalik bilan buyuk kelajak tomon qadam qo'ymoqda.
Inson huquqlari himoyachilari nazarida esa o'tgan yillar ichida buni isbotlovchi biror harakat bo'lmagan. Aksincha, deya bildiradi Human Rights Watch tashkiloti, jamiyat yanada qattiqroq bosim ostida, xalq qo'rqinchda yashaydi. Tuzumni tanqid ostiga olgan jurnalist va faollar panjara ortida. Qamoqxonalarda qiynoqlar oddiy hol. Vaziyat bilan tanishish, uni tekshirishga yo'l berilmaydi. Xalqaro tashkilotlar, xususan huquq himoyasi bilan mashg'ul muassasalar chiqarib yuborilgan.
2005 yilda Andijonda yuz bergan xunrezlik ketidan ahvol yanada og'irlashdi va oxirgi olti yilda biror ijobiy qadam tashlanmadi, deyiladi Human Rights Watch chiqargan bayonotda. Andijonda yuzlab insonlar xavfsizlik kuchlari o'qidan o'lgan va hech kim javobgarlikka tutilmadi, deyiladi unda.
"Xavfsizlik bobida Amerika O'zbekiston bilan hamkorlik qilayotganiga qarshi emasmiz",- deydi Xyu Vilyamson, Human Rights Watch vakili.
"Lekin huquq masalasi ham yuqori o'rinda turishi kerak. O'zbekiston hukumatini rozi qilish uchun Kongress qo'ygan cheklovlar olib tashlanishini so'rash Amerika o'zining qisqa muddatli manfaatlarini o'ylayotganini anglatadi",- deydi u.
