Qirg’izistonda yaqinda davlat tili haqidagi qonunning 20 yilligi nishonlandi.
Rasmiylar qirg’iz tili taraqqiyoti, uni keng qo’llash yo’lida ko’p ishlar qilinganini aytadi.
Masalan, hukumat qarori bilan televideniye va radioda qirg’izcha dasturlar ko’paygan.
Ammo mabuot xodimlari til biladigan kadrlar kamligi, sifatli mahsulot tayyorlash uchun mablag’ yo’qligini ko’tarmoqda.
O’tgan yili qabul qilingan qonunga ko’ra, tele va radio dasturlarning kamida 50 foizi davlat tilida efirga uzatilishi kerak.
60 foiz material TV-radio kompaniyalarning o’z mahsuloti bo’lishi kerak. Ushbu talablar e’tiroz uyg’otgan.
O’shdagi “MezonTV” (o’zbek, qirg’iz va rus tillarida ko’satuv uzatadi) boshlig’i Javlon Mirzaxo’jayev fikricha, ushbu hujjat ayrim qonunlar kabi “o’lik” holatda tug’ilgan.
“Davlat yoki xususiy telekompaniyalar hozirda mana shu qonunni bajarishi juda qiyin. Asosiy sabablar - davlat kerakli mablag’ ajratmayapti, qirg’iz tilini yetarli darajada biladigan kadrlar kam”, - deydi u.
Mahalliy “O’sh TV” (uch tilda faoliyat ko’rsatadi) rahbari Haliljon Xudoyberdiyev deydiki, zikr qilingan qonun Qirg’izistonga kerak. Qirg’iz tilida ko’rsatuvlar, eshittirishlar bo’lishi lozim. Ayni paytda ushbu qonun ishlashi uchun davlat shart-sharoit yaratishi darkor.
“Bu qonun 100 foiz bajarilishi uchun bizda qirg’iz tilidagi audio, video materiallar bo’lishi kerak, efirga muntazam uzatib turish uchun. Qirg’iz tilidagi badiiy filmlar, ko’rsatuvlar, multfilm, video-klip, musiqali eshittirishlar bizning arxivimizda yetarli emas”, - deydi Xudoyberdiyev. “20 soat efirga chiqamiz, shuning 10 soati davlat tilida bo’lishi kerak. Lekin bizda material yetarli emas-ku. O’z kuchimiz bilan biz davlat tilidagi mahsulotni kerakli sifat va darajada chiqarishimiz muammo”.
Rusiyzabon mustaqil jurnalist Svetlana Gaffarova nazarida ushbu qonunning ham ijobiy, ham salbiy tomonlari mavjud.
“Ijobiy tomoni shundaki, ushbu qonun davlat tilining rivojlanishiga xizmat qiladi. Albatta, biz davlat tilini o’rganishimiz va bilishimiz kerak. Ammo davlat tiliga o’tishni tezlashtirish, masalan, boshqa millatlar ushun axborot maydonini toraytirgan”,- deydi jurnalist.
Gaffarova fikricha, Qirg’izistonda teleradiokompaniyalar qirg’izcha dasturlarini ko’paytirgan, faqat ularning sifati past. Bunga malaka va imkoniyatlar yetmasligi sabab.
Mutaxassislar so’zlariga ko’ra, qonundagi talablarni bajarish uchun shart-sharoit yo’q, uni bosqichma-bosqich kiritgan maqul. Mazkur taklif teleradiokompaniyalar tomonidan yil boshida aytilgan. Ammo mamlakat parlamenti tavsiyani inobatga olmagan. Hozir zikr qilingan taklif yana ko’tarilmoqda.
Javlon Mirzaxo’jayev davlat xususiy telekompaniyalarga ham moddiy yordam berishi lozim, deydi. “Davlat qirg’izcha mahsulot tayyorlashimiz uchun bizga o’z zakazlarini bersa, yaxshi bo’lar edi”,- deydi u.
“Shu yil bahorda parlamentda tinglovlar bo’ldi. Efirga uzatilayotgan barcha materiallar ko’rib chiqilganida, hech biri talab darajasida emasligi aniqlandi. Shuning uchun ana shu qonunga tuzatish kiritish taklif qilinmoqda. Masalan, har yili davlat tilidagi dasturlar foizini sekin-sekin oshirib, keyinroq 50 foizga ko’ratish kerak”,- deydi mutaxassis.
“O’sh TV” rahbari Haliljon Xudoyberdiyev fikricha, katta davlat telekompaniyasi tarkibida bir necha dublyaj studiyalari ochilishi shart.
“O’sha dublyaj studiyalari ko’rsatuvlarni qirg’izchaga tarjima qilib, tayyorlab, bizga arzon narxga sotsa, biz ularni efirga uzatamiz”, - deydi Xudoyberdiyev.
Qirg’izistonda davlat tilini tez sur’atlarda turmushning turli sohalariga kiritish tarafdorlari oz emas. Ayni paytda qator mutaxassislar bu masalada shoshilishga hojat yo’qligi va bu o’rinda puxta o’ylangan tadbirlar darkorligini ta’kidlaydi.
