Qo'shma Shtatlar Qoraqalpog'istondagi voqealar yuzasidan xavotir bildirib, barcha taraflarni zo'ravonlikdan tiyilib, ziddiyatlarni tinch yo'l bilan hal etishga undamoqda.
"AQSh O'zbekistonda demokratik islohotlar amalga oshirishilishi tarafdori va davlatning bu boradagi harakatlarini quvvatlaymiz. Hukumatni fundamental huquqlarni, jumladan tinch yig'ilish va fikr bildirish erkinligini himoya va hurmat qilishga undaymiz. Bular O'zbekistonning xalqaro maydonda o'z zimmasiga olgan majburiyatlari", - deya eslatmoqda Davlat departamenti.
Qoraqalpog'istondagi huquqbuzarliklar, qonunbuzarliklar va zo'ravonliklar to'liq, ishonchli va shaffof tarzda taftish qilinishi kerak. Tekshiruv va tergov xalqaro normalar asosida olib borilsin, deyiladi bayonotda.
AQSh Davlat kotibining Janubiy va Markaziy Osiyo masalalari bo'yicha muovini Donald Lu "Amerika Ovozi" bilan suhbatda aytishicha, Bayden ma'muriyati mintaqadagi strategik sheriklari bilan hamnafas va ular bilan oldi-berdi kengayaveradi. "Siyosatimiz o'zaro manfaatlarga asoslangan", - deydi yetakchi diplomat. Lu AQSh harbiy rahbarlari tez-tez tilga oladigan bir maqsadni ham tasdiqladi: Vashington Afg'onistonning qo'shnilari bilan kontrterrorizm yuzasidan ishlashni kuchaytiradi. Biroq, deydi u, Amerika inson huquqlari va demokratiya targ'ibotiga ham zo'r beradi. AQSh mintaqa davlatlariga Ukrainadagi urush sabab Rossiyaga qo'yilgan sanksiyalar ta'siriga qarshi yordamlashmoqda. Biroq uning nazarida AQShning hozirgi paytda Markaziy Osiyoga eng muhim yordami - suverenitet va mustaqillikni quvvatlash. "Biz davlatchiligingiz abadiy bo'lsin, deymiz", - deydi Lu.
To'liq muloqot matni, 30-iyun, 2022:
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Biz bilan gaplashishga vaqt topganingiz uchun tashakkur.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Bag'oyat xursandman. Taklif uchun sizdan minnatdorman.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Amerika chiqib ketganidan keyingi muhit haqida gaplashamiz, bugungi Markaziy Osiyo. Afg'onistonni tark etganingizga bir yil bo'layapti. Uzoq davr mobaynida aloqalarda asosiy mavzu Afg'oniston edi. Hozir ham Amerika harbiylaridan shuni eshitayapmiz, ya'ni Afg'oniston hamkorlikdagi eng dolzarb yo'nalish. Siz nimalar ustida ishlayapsiz? Siz uchun eng muhim masala yoki xavotir nima? Strategiya ko'p narsalarni ko'zlaydi, biroq ayni damda aynan nima bilan bandsiz?
Biz davlatingizning davlatchiligi abadiy bo'lsin, deymiz. Xalq sifatida abadiy yashang, deymiz. Biz Markaziy Osiyo suvereniteti va mustaqilligiga sarmoya qilishga bel bog'laganmiz.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Yaqinda Markaziy Osiyoda bo'ldim. Har tomonlama ajoyib tashrif bo'ldi. Mezbonlarimiz juda iliq kutib olishdi, borganimizdan mamnun. Qator masalalar e'tiborimizda: Avvalo Ukrainaga bostirib kirgani uchun Rossiyaga qo'yilgan sanksiyalarning ta'siri. Iqtisodiy jihatdan qiynalishyapti, bu aniq. Oziq-ovqat qimmat, yonilg'i qimmat. Migrant ishchilar qaytishga majbur. Eksport qiyinlashgan. Biz qanday yordam bera olamiz, deb o'ylanyapmiz va harakatdamiz. Muammolarni hal qilishda hissa qo'shishni istaymiz va buning yo'llarini qidirayapmiz, birgalikda.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Aynan nimadan iborat bu ko'mak?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Qator ishlardan. Birinchidan, hukumatlarga sanksiyalar tabiati haqida axborot berayapmiz, ularni ogoh qilayapmiz. Nimadan ehtiyot bo'lish kerak, masalan. Eng yomoni bu iqtisodiy tizimlarning global sanksiyalar changaliga tushib qolishi bo'ladi. Shu bois ular ham biz bilan maslahatlashmoqda. Biz ularga ma'lumot berish bilan bandmiz hozir. Allaqachon buning nafini sezayapmiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": O'zbekistondagi bir firma hozir qora ro'yxatingizda.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Hukumatlar bilan bu borada aloqa joyida. Hech biri biror odami yoki kompaniyasi sanksiyaga tushishini xohlamaydi. Umuman olganda, deyarli tushishmayapti. Biz, shuningdek, Qozog'istondan chiqib ketmoqchi bo'lgan banklarga litzensiya berayapmiz. Ularni qozoqlar sotib olishadi va ular mahalliy biznesga aylanadi. Qolaversa, Kaspiy neft konsortsiumi va Qozog'iston neft sektori bilan bog'liq bizneslar sanksiyaga tushmasligi uchun ham harakat qilayapmiz. Aks holda, bu mintaqa yonilg'i sanoatiga ulkan zarba bo'ladi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Demak, siz ularga ehtiyot bo'lish yo'llarini ko'rsatayapsiz, Rossiya hukumati va harbiy sanoatini biror jihatdan quvvatlamaslik sirlarini o'rgatayapsiz, shundaymi? Rossiya bilan biznes qilsangiz, sanksiyani chetlab o'tish mumkin, deyapsizmi?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Biz ularga sanksiya qachon va nimaga qo'yilishini tushunishda yordamlashayapmiz. Sanksiyalarimiz Rossiya xalqiga emas, uning rahbari Vladimir Putin, uning atrofidagilar, elita, amaldorlar va Rossiya harbiy tizimiga qarshi qo'yilgan. Markaziy Osiyo hukumatlari, bizneslari, banklari ularni chetlab o'tishi mumkin. Aql bilan ish yuritish kerak xolos.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": O'zbekistonda bitta firma tushdi bu to'rga. Qanchalik xavotirlanish kerak?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Biz O'zbekiston hukumati bilan bu borada obdan gaplashayapmiz, bu kompaniya taqdirini muhokama qilayapmiz. Bu borada xavotirga o'rin yo'q.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Qozog'iston hukumati bilan-chi? Kamida ikki bank sanksiyalar ostida.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Rossiyaning Qozog'istondagi ikkita banki sanksiyaga tushgan, to'g'ri, biroq ularni hozir qozoqlarga sotishyapti. Ayni muddao: Qozog'istondagilar bu banklarni o'zlarinikiga aylantirsa, kuchliroq bo'ladi. Qozog'iston yutadi bundan.
Multi-vektorlik diplomatiya... Markaziy Osiyo davlatlari bunday diplomatiyani, tashqi siyosatni eng ma'qul yo'l deb biladi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Biroq bu mamlakatlarning, jumladan, Qozog'iston, Qirg'iziston va O'zbekistonning Rossiya bilan aloqalari chuqur va keng. Ular to'xtab qolmaydi. Hukumatlar buni ochiq aytayapti. Shu bilan birga regionda Rossiyaning siyosatidan norozilar ham ko'p, masalan O'zbekistonda. Toshkentda, masalan, eshitamizki, siyosiy doiralar Rossiyaning qilmishlaridan tashvishda va undan xavfsiraydi. Ular buni ochiq ayta olmaydi, Rossiyani qoralay olmaydi. Rasman, bu davlatlar Ukrainadagi urushga nisbatan neytral.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Shunday.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Ular siz bilan ham yaqindan ishlashni xohlaydi. Ular muvozanat istaydi. Ular hech kim bilan aloqa keskinlashmasin, deydi. Siz bunday holatda qanday ish tutmoqchisiz? Muvozanatni qanday ta'minlaysiz? Markaziy Osiyoga Rossiya kerak. Geografiyani o'zgartira olmaysiz. Oradagi rishtalar kuchli.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Markaziy Osiyoda ishlaganimda multi-vektorlik diplomatiya degan termin miyaga o'tirgan. Markaziy Osiyo davlatlari bunday diplomatiyani, tashqi siyosatni eng ma'qul yo'l deb biladi. Kim bilan ishlasangiz ham, ulardan eng zo'r imkoniyatlarni tanlab, qadam tashlayverasiz. Moskva, Pekin, Vashington, Bryussel, Anqara... Ular siz bilan sherik bo'lishni xohlaydi. Ta'sir kuchini oshirmoqchi, Markaziy Osiyo bilan apoq-chapoq bo'lishni istaydi. Hozir ham ko'rib turibmiz, ko'plari taklifga qarab, turli tomonlar bilan ishlayveradi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Markaziy Osiyo davlatlari bilan aloqalar o'rnatilganidan beri sizdan ugina-bizdan bugina degan qabilda ishlab kelganlikda tanqid qilinasiz. Buni bilasiz, chunki professional diplomatsiz. Hozir ham shundaymi? Ya'ni, qanchalik hisob-kitobli bugungi hamkorlik?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Markaziy Osiyo strategiyamizga qarang. U maqsadlarimiz va yondashuvimizni aks ettiradi. AQShning azaliy orzu-istaklari u yerda mujassam. Biz Rossiyaga qarshi kurashmaysiz. Xitoyga qarshi kurashmaymiz. Biz Markaziy Osiyoda mustaqil, suveren va farovon davlatlarni ko'rishni xohlaymiz. O'z demokratik institutlarini hurmat qiladigan, inson huquqlari va fuqaro jamiyatini e'zozlaydigan tizimlar shakllanishini istaymiz. Markaziy Osiyo xalqlari ham shuni istaydi, bilamiz.
Biz Markaziy Osiyoda mustaqil, suveren va farovon davlatlar ko'rishni xohlaymiz. O'z demokratik institutlarini hurmat qiladigan, inson huquqlari va fuqaro jamiyatini e'zozlaydigan tizimlar shakllanishini istaymiz. Markaziy Osiyo xalqlari ham shuni istaydi, bilamiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Markaziy Osiyo hukumatlari esa ularning dardini tinglashingizni xohlaydi. Ularning manfaatlariga e'tibor qaratishingizni istaydi. Chunki hammasining o'z tanlagan yo'li, yo'l xaritalari bor.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: To'g'ri.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Taraqqiyot strategiyalarimiz bor, deyishadi. Ular Vashingtonga delegatsiya yuborganida, va buni biz ulardan eshitamiz, bizni tinglashyapti deb xursand. Ularning maqsadlariga oldingiga qaraganda ko'proq qiziqayotganingizni aytishadi. Amerika mintaqada emas. Ko'p jihatdan, ularning o'zlari hozir mintaqa qay tomon yo'nalishi kerakligini belgilamoqda.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Shunday.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Bunga qanday qaraysiz? Siz o'z maqsadlaringizni qanday olg'a surasiz?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Markaziy Osiyo respublikachilari o'z pozitsiyasi va ovoziga ega bo'lishini xohlab kelganmiz. Chunki ular suveren mamlakatlar, o'z maqsad va muddaolariga ega. Biz buni C5+1 formatidagi dialogda ham ko'ramiz. Davlat kotibi Entoni Blinken bilan ikki marta gaplashishdi. Biri o'tgan yili sentabrda Nyu-Yorkda Afg'oniston xususida kechdi. Birgalikda nimalar qilishimiz mumkinligi haqida fikr almashdik.
Aprel oyida esa Ukraina va Rossiya borasida so'z ketdi. Samimiy, dangal muloqot. Urush va uning oqibatlarining ta'siri muhokamada bo'ldi. To'g'ri aytasiz, Markaziy Osiyo davlatlari hozir nima istashini biladi va bemalol ayta oladi. C5+1 ham ular tomonidan yuritiladi. Biz xursandmiz, xususan Afg'oniston yuzasidan birga ishlayotganimizdan.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": O'zbekiston nima xohlashini bilamiz. Qozoqlar, tojiklar, qirg'izlar ham buni yashirmaydi. Lekin sizning maqsadlaringizdan farq qiladi. Masalan, O'zbekiston xalqaro hamjamiyat ildamroq harakat qilib, Tolibonni tan olish xususida kelishishini xohlaydi, chunki uning nazarida Tolibon hech qayerga ketmaydi.
Hammamiz Tolibon konstruktiv yo'lga tushishini xohlaymiz.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Menimcha, bunday emas, vaziyat sal boshqacha. Global kelishuvda Moskva, Pekin, Tehron ham bo'lishi kutiladi va hammamizda Tolibonni tan olishga hali erta, degan yakdil pozitsiya mavjud. To'g'ri, ayrim davlatlar aloqalarni normallashirishga urinmoqda, biroq hech kim hali tan olish haqida aniq gapirmayapti, jumladan O'zbekiston hukumati ham. Biz aloqalar haqida gaplashayapmiz, Afg'onistondagi vaziyatni muhokama qilayapmiz, xotin-qizlarning ahvoli, xavfsizlik. Hammamiz Tolibon konstruktiv yo'lga tushishini xohlaymiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Lekin o'tgan bir yil ichida qanday progress bo'ldi? Sizni Tolibon bilan bevosita muloqot qilishga undaydigan biror o'zgarish sezildimi?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: O'rinli savol. O'zgarishlar juda sekin. 40 yildan oshiq davrdan beri urushda bo'lgan mamlakatda ijobiy o'zgarishlar kuzatish oson emas. O'tgan bir yil ichida janglar to'xtagan. Tolibon endi boshqaruvni yaxshilashi kerak. Yaqinda yuz bergan zilzila bu naqadar murakkab ish ekanini yana bir bor ko'rsatdi. O'tgan 20 yilda qator davlatlar qilgan sarmoya baribir o'z samarasini beradi, degan umiddamiz. Tolibon zulm o'tkaza olmaydi. Tolibon millionlab odamlarni o'zlari xohlamagan ishlarga zo'rlay olmaydi. Afg'onlar erkinlik nima ekanini biladi, chunki tatib ko'rishdi. Muayyan iqtisodiy sharoitlarda yashash qanday ekanini farqlashadi.
Mana shu talab Tolibon siyosatiga ta'sir qilmay qolmaydi. Biz Afg'oniston xalqiga yordam berish uchun bir yoqadan bosh chiqarishimiz kerak. Har kuni bunga harakat qilayapmiz, ijobiy rol o'ynashga urinayapmiz. Afg'onistonda sharoit yaxhilansa, bu butun mintaqa uchun foyda. Uni barqaror qiladi. Markaziy Osiyo davlatlari Afg'onistondan tahdid bo'lishi mumkin deya xavotirlanadi. Chegaralarni mustahkamlash, Tolibon bilan bu masalalarda gaplashish, hozir shu ishlar ichidamiz.
Amerika xalqi qay tarzda bo'lmasin, Afg'oniston taraqqiyotiga hissa qo'shishni istaydi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Markaziy Osiyo poytaxtlarida va bu yerda eng ko'p yangrayotgan so'zlardan biri - kontrterrorizm.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Shunday.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Mintaqa siz bilan bu borada ishlashni xohlaydi.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Ular boshqalar bilan ham bu borada ishlab kelishadi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Xuddi shunday. Xo'sh, qanday ishlayapsiz birga va bu hamkorlik nimadan iborat?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Biz 30 yildan beri bu borada hamkormiz. Mustahkam sheriklik dasturlarimiz bor. Politsiya va qurolli kuchlar treningdan o'tkaziladi. Xavfsizlik uskunalari almashinuvi yo'lga qo'yilgan, toki Markaziy Osiyodagi hamkorlarimiz zarur vositalarga ega bo'lsin, ular axir Afg'oniston bilan chegarani, xavfli hududlarni qo'riqlashadi. Ular bunga jiddiy diqqat qaratishadi, biz ham ularni quvvatlaymiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": O'zbekiston- Afg'oniston, Tojikiston-Afg'oniston, Turkmaniston-Afg'oniston orasidagi chegaralar qanchalik xavfsiz hozir, sizning nazaringizda?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Hukumatlar ularga qattiq e'tibor qaratayotganini bilamiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Ularga ko'ra, chegaralar tinch, hammasi joyida.
Biz islohotlarni quvvatlaymiz. Bu hukumatlar xalqiga berayotgan va'dalari va oldilariga qo'ygan maqsadlarini olqishlaymiz. Maqsadlar buyuk, biz ular ro'yobga chiqishini xohlaymiz.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Haqiqat bor bunda. Xavfsizlik tizimlarini chegara bo'ylab safar etishgan. Har qanday tahdidga darhol javob berishadi. Ularda bunday salohiyat bor. Markaziy Osiyo hukumatlari, AQSh va boshqa hamkorlar Tolibon bilan ham bu masalalarda gaplashishi mumkin. "Islomiy davlat" kabi umumiy dushmanga qarshi qanday chora ko'rish borasida, xususan.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": AQSh bu jarayonda qanday rolga ega?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Har birimiz Tolibonga nisbatan o'ziga xos munosabatdamiz. Bizniki 20 yildan oshiq murakkab tarixga ega. Bizning davlatimiz qariyb 40 yildan beri Afg'onistonda tinchlikka erishishga urinadi. Amerika xalqi qay tarzda bo'lmasin, Afg'oniston taraqqiyotiga hissa qo'shishni istaydi. Markaziy Osiyoda esa davlatlar uchun u yerdagi tinchlik hayot-mamot masalasidir. Ogoh turishingiz kerak, xavfsizlikni mahkamlashingiz zarur, aks holda aholingiz hayotiga raxna solinadi. Barcha davlatlar juda ogoh, degan bo'lardim. Biz bilan ishlashyapti. Rossiya va boshqa davlatlar bilan hamkorlik bor. Harbiy salohiyatni oshirishyapti, chegara xavfsizligini ta'minlash birlamchi masalalardan.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Ko'plab tahlilchilar nazarida Vashingtonda Markaziy Osiyo bilan hamkorlikda hamon harbiy hamkorlik, xavfsizlik yuzasidan sheriklik ustuvor. Qolgan sohalardagi hamkorlik ham shu yo'nalishdagi kelishuvlarga bog'liq. Bayden ma'muriyati inson huquqlari, demokratiya va oshkoralik targ'ibotiga qanchalik urg'u bermasin, kontrterrorizm yo'lidagi hamkorlik uchun ularni chetga surishi mumkin degan ishonch keng. Hozirda mintaqada siz uchun erkinlik targ'iboti qanchalik muhim? Tojikistondagi g'alayonlarga Davlat departamenti aniq va ochiq munosabat bildirmadi.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Nega, bildirdik.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Qanday pozitsiyadasiz, aynan Tog'li Badaxshondagi voqealar xususida?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Biz u yerdagi vaziyatdan qattiq xavotirdamiz. Hukumatga qarshi tomonlarni tinchitamiz deb fuqaro jamiyatiga ulkan zarar yetkazishmoqda. Axborot va matbuot erkinligi cheklangan. Shu bilan birga, yaqinda Dushanbeda bo'lganimda boshqa tahdidlar haqida ham gaplashdik. Janubdan Afg'onistondan, shuningdek, mamlakatning o'zida ichki kuchlardan. Biz bir narsaga urg'u berayapmiz: dushman kimligini aniqlashtirish zarur. Hukumatga qarshi jinoyat qilganlar, zo'ravonlik qilib, qon to'kkanlar boshqa, fikrini tinch yo'l bilan bildirib, erkin so'zlayotganlar boshqa, jumladan fuqaro jamiyati va jurnalistlar. Xavfsizlik tizimlari ularga birdek qaramasligi lozim.
Hukumatga qarshi jinoyatlar qilganlar, zo'ravonlik qilib, qon to'kkanlar boshqa, fikrini tinch yo'l bilan bildirib, erkin so'zlayotganlar boshqa, jumladan fuqaro jamiyati va jurnalistlar.
Inson huquqlari haqida gap ketarkan, qayd etish joiz, o'tgan yillar ichida mintaqada ijobiy o'zgarishlar ham bo'ldi. Masalan, O'zbekistonda majburiy mehnatga chek qo'yildi. Tasavvur ham qilmagan edik buni. 2016-yildan beri Mirziyoyev hukumati majburiy mehnatni 100 foiz tugatdi. "Paxta kampaniyasi" O'zbekiston paxtasiga qo'yilgan boykotni bekor qildi. Progress bu, hammaning ko'z o'ngida.
Qozog'istonda yil boshida qon to'kildi. Yanvar oyidagi voqealar barchamizni xavotirga soldi. Endilikda parlamentni kuchaytirish, inson huquqlari bilan bog'liq ahvolni yaxshilash va sudlarni mustaqil qilish uchun qadamlar tashlanmoqda. Biz mana shunday o'zgarishlar tarafdorimiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Demak, sizningcha bular samimiy, real jarayonlar? Qozog'istonda Prezident To'qayev Yangi Qozog'istonni, O'zbekistonda Prezident Mirziyoyev Yangi O'zbekistonni targ'ib qilmoqda. Tramp ma'muriyati davrida Davlat departamenti Prezident Mirzoyevga islohotlarga bel bog'lagan lider deb qarar edi. Har ikki davlatda serqirra islohotlar ketayotgani da'vo qilinadi. Ammo ularga ishonch va umid bilan qaramaydiganlar ko'p. O'zbekistonda konstitutsion islohotlarda prezidentlik muddati besh yildan yetti yilga uzaytirilishi kutilmoqda. Yangi konstitutsiya bilan Mirziyoyevning ikki muddati nollashadi. Yangidan saylansa, u 2040-yilgacha hokimiyatda qolishi mumkin. Qozog'istonda nima bo'ladi, bilmaymiz. Siz Markaziy Osiyoning ikki yirik davlatidagi mana shunday nisbiy demokratik jarayonlarni qanday tahlil qilayapsiz? Mintaqada, ijtimoiy tarmoqlarda tanqid kuchli.. Siz nima deysiz?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Biz islohotlarni quvvatlaymiz. Bu hukumatlar xalqiga berayotgan va'dalari va oldilariga qo'ygan maqsadlarini olqishlaymiz. Maqsadlar buyuk, biz ular ro'yobga chiqishini xohlaymiz. Ular qanchalik amalga oshishi hukumatga bog'liq va xalq haqiqatga qarab baho beraveradi.
Men bir narsaga ishonaman, Markaziy Osiyo ahli aslida ich-ichidan demokrat.
Qozog'istonga yaqinda borganimizda ham aytdik va aytishda davom etamiz: yanvar voqealarida huquqbuzarlik qilganlar, fuqarolarning qonini to'kkanlar javobgarlikka tortilishi lozim, xususan xavfsizlik tizimlari vakillari, chunki bilamizki, o'sha paytda ular ham shunday ishlar qilgan. Bu voqealarda hibsga olinganlarning ishi ko'rib chiqilishi, ozod etilishi yoki sudlanishi kerak. Sudlar oshkora kechishi kerak, mas'uliyat bilan olib borilishi kerak, toki o'zgarish bo'layotganini sezaylik.
O'zbekistonda esa hukumat muammolar qayerda va nimada ekanini biladi. Biz ko'taradigan masalalardan, xususan fuqaro jamiyatiga yo'l ochish, diniy tashkilotlarni ro'yxatdan o'tkazish... Yana bir masala - gomoseksuallikni jinoyat deb hisoblamaslik. Bilamiz, bular - jamiyat uchun o'ta nozik mavzular. Biz bu borada progress bo'lishini istar edik.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": LGBT huquqlariga qarshilik bag'oyat kuchli.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: LGBT huquqlarini targ'ib qilish boshqa, gomoseksuallikni jinoyat deb hisoblash boshqa. Orada farq bor. Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti a'zolaridan faqat Turkmaniston va O'zbekistonda shunday qonunlar bor. Biz bu borada o'zgarish bo'lishini istaymiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Toshkentda nima deyishdi sizga bu haqda gap ochganingizda?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Mintaqa bilan 30 yildan beri ishlayman. Va kuzatamanki, baribir o'zgarish bor. Real o'zgarishlar, nazarimda. Uni har kuni ko'rish qiyin, chunki sekin. Biroq seziladi, masalan, Qirg'izistonda elchilik paytimda, yaqin o'tgan yillarda, fuqaro jamiyati bilan LGBT masalalarini muhokama qilar edik, mehmonxonalarda, jamoat joylarida. Vazirliklardan rasmiylar kelishar edi, sog'liqni saqlash masalalari haqida gaplashishga, xususan transgender odamlar xususida. 30 yil oldin buni aslo ko'rmas edingiz. Odamlar astalik bilan yangicha fikrlashga o'tishayapti, demak, astalik bilan hukumatlar ham o'zgaradi.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Mintaqadagi strategik sheriklaringiz avtoritar hukumatlar va rahbarlar. Ular siz xohlagan tomonga yo'nalishi uchun nima qilmoq zarur?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Hammamiz demokratiyaning biror nuqtasidamiz, shunday emasmi?
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Prezident Mirziyoyev yaqinda "barchamiz demokratiya o'quvchilarimiz", dedi.
Ulardan tajribali demokratiyalardagi normalarni kuta olmaymiz. Ulardagi demokratiya nishonalari o'sha jamiyatlarni aks ettiradi.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Qo'shma Shtatlarda ham demokratiyamizda nuqsonlar bor, u mukammal emas. Markaziy Osiyoda mamlakatlarning har biri o'ziga xos nuqtada. Tan olamiz, demokratiya oson emas. Bu davlatlar atigi 30 yoshda. Ulardan tajribali demokratiyalardagi normalarni kuta olmaymiz. Ulardagi demokratiya nishonalari o'sha jamiyatlarni aks ettiradi, o'zlariga mos demokratiyani shakllantirishadi. Biz buni quvvatlaymiz va hamkor sifatida ularning qadriyatlarini yoyishda yordam beramiz. Bizning yoki boshqalarning emas, o'zlarining insoniy qadriyatlarini e'zozlashsin. Men bir narsaga ishonaman, Markaziy Osiyo ahli aslida ich-ichidan demokrat.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Markaziy Osiyoda Amerikaga nisbatan ishonchsizlik, shubha-gumonlar keng. Afg'onistonda nima bo'lganiga qarab, AQSh u yerda yiqildi, maqsadiga yeta olmaydi, deyishadi. Ukrainadagi urushga qarab, bu mamlakatni bunday kunlarga AQSh va uning ittifoqchilari, global koalitsiya olib keldi, deyishadi. Rossiya propagandasining ta'siri ham kuchli, albatta. Rossiyadan norozi bo'lsa ham odamlar bu borada ochiq gapirishdan naf ko'rmaydi. Xo'sh, ularni qoralasak, keyin nima, deyishadi. Kim bizni himoya qiladi? Tahdidlarga qarshi baribir o'zimiz kurashamiz, deyishadi. Amerikaga nega suyanishimiz kerak, deyishadi. Sizningcha, Markaziy Osiyo ahli sizga, Amerikaga, nima uchun ishonishi va tayanishi kerak?
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Bir iqtibos bor, egasini eslolmayapman, AQShning eng ajoyib jihati shundaki, u uzoqda. Biz juda olisdamiz. Moskva, Pekin, hatto Anqara, sizga yaqinroq. Ular o'z manfaatlari uchun kurashadi, ikki tomonlama talablariga e'tibor qaratadi. Xitoy sarmoyasi kelsa, Xitoy o'sha yerda. Biz esa unday emasmiz. Shu bois Markaziy Osiyodagi siyosatimiz prinsiplarimizga asoslangan. Bu mintaqaga nisbatan strategiyamizda namoyon. Mustaqil va suveren davlatlar ravnaq topsin, deymiz. Bular oddiy odamlar uchun mujmal tuyulishi mumkin. Haqiqatan katta va mavhum tushunchalar.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Ammo hozir ayniqsa dolzarb.
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Ha, Ukrainaga bosqinchilik ketidan... Bugun Markaziy Osiyoga borganimizda odamlar davlatlari taqdiridan, uning kelajagidan xavotirda ekanini sezamiz. Kelasi o'n yilliklarga davlatimiz chidab berarmikan, deya qo'rqayotganlar bor. Siyosiy va iqtisodiy jihatdan suveren va mustaqil mamlakat sifatida bardosh bera olamizmi, deya xavotirlanishadi.
So'zim shuki, biz siz bilanmiz. Biz sizning suverenitetingiz tarafdorimiz. Biz davlatingizning davlatchiligi abadiy bo'lsin, deymiz. Xalq sifatida abadiy yashang, deymiz. Biz Markaziy Osiyo suvereniteti va mustaqilligiga sarmoya qilishga bel bog'laganmiz.
Navbahor Imamova, "Amerika Ovozi": Suhbat uchun katta rahmat!
AQSh Davlat kotibi muovini Donald Lu: Sizga rahmat, Navbahor.
Facebook Forum